به گزارش شبنم ها، به قل از تسنیم

جشنواره شعر و داستان جوان سوره امسال شانزدهمین دوره خود را تجربه می‌کند. جشنواره‌ای که از همان ابتدا با هدف کشف استعدادهای جوان در حوزه شعر و داستان از سوی حوزه هنری برگزار شده و توانسته در سال‌های گذشته، با شناسایی و فراهم کردن مقدمات انتشار آثار این دسته از نوقلمان، ضمن معرفی آنها به جامعه ادبی کشور، فضای جدیدی را برای فعالیت آنها فراهم کند.

شانزدهمین دوره این جشنواره مراحل نهایی خود را طی می‌کند، آثار ارسال شده بازخوانی و داوری شده و قرار است اختتامیه این جشنواره در آذرماه در گیلان برگزار شود. محمدجواد شرافت، شاعر آیینی کشور، دبیر علمی بخش شعر این دوره جشنواره است. وی در پاسخ به تسنیم، به برخی از برنامه‌ها، ضعف‌ها و امیدهای شعر جوان اشاره کرد که در ادامه می‌خوانید:

*تسنیم: آقای شرافت امسال شانزدهمین دوره جشنواره شعر و داستان جوان سوره در حال برگزاری است. به نظر می‌رسد که بعد از 15 دوره، جشنواره به یک پختگی رسیده و جای خود را در میان شاعران جوان باز کرده است. کمیت و کیفیت آثار این دوره در مقایسه با دوره‌های گذشته را چگونه ارزیابی می‌‌کنید؟

اتفاق تازه‌ای در جشنواره امسال رخ داد و آن تغییر شرایط سنی شرکت‌کنندگان در جشنواره امسال بود. تا پیش از این، شرط سنی برای شرکت در جشنواره شعر و داستان جوان سوره، 30 سال درنظر گرفته شده بود اما برای این دوره حداکثر 25 سال در نظر گرفته شده است. شاعرانی که در این رده سنی هستند، تشنه یادگرفتن هستند و شعرشان هنوز عیار ادبی نگرفته و برخی از آنها هنوز به جامعه ادبی معرفی نشده‌اند؛ از این جهت رقابت بین این دسته از شاعران جذاب‌تر است. شاعران معمولاً پس از این سنین، صاحب مجموعه شده و وارد فضای جدی شعر کشور می‌شوند. به همین دلیل معتقدم که تصمیم‌گیری درباره شرط سنی برای این دوره جدید، اتفاق مبارکی را رقم زد؛ از این جهت که برخی از شاعرانی که در سنین پایین‌تری هستند، از رقابت با شاعرانی که بزرگتر بودند، ناامید شده بودند؛ به همین دلیل انگیزه شرکت در میان شاعران جوان‌تر بیشتر شده است.

تغییرات اعمال شده از نظر سنی بر کیفیت و کمیت کارها تأثیر می‌گذارد؛ از این جهت به نظر می‌رسد که کیفیت و کمیت آثار ارسال شده به دبیرخانه در مقایسه با سال‌های گذشته که شرط سنی 30 سال را داشت، افت کرده است. طبیعی است که آثار این دسته از شاعران جوان، کیفیت کارهای شاعرانی را که در رده سنی 30 هستند، نداشته باشد. از سوی دیگر، این دوره سنی، فعال‌ترین دوره سنی شاعران است؛ معمولاً دیده می‌شود که شاعران پس از 30 سال دچار افت می‌شوند و از نظر کمی و کیفی، نشاط سال‌های پیش‌تر را ندارد.

دو چیز می‌شکند قد شعر را

با توجه به این موارد، می‌توان ادعا کرد که جشنواره شعر و داستان جوان سوره در شانزدهمین دوره خود جوان‌تر شده است. یکی از رسالت‌های جشنواره، کشف استعدادهای جوان بود که این موضوع را می‌توان به صورت واضح در سال جاری دید. من تمامی آثار را در قالب‌های نو و کلاسیک خوانده‌ام؛ برخی از آثار از نظر کیفی در سطح خیلی خوبی قرار داشتند و خواندن‌شان مخاطب را به وجد می‌آورد. داوران مرحله نخست نیز از کیفیت آثار ارسال شده به دبیرخانه راضی بودند.

*تسنیم: یکی از موضوعاتی که درباره شعر جوان یاد می‌شود، ضعیف بودن شعر این دسته از شاعران از نظر واژگانی و محدود بودن دایره واژگانی آنهاست. معمولاً از این موضوع با عنوان یکی از اصلی‌ترین ضعف‌های شعر شاعران جوان یاد می‌شود. این موضوع چقدر در شعرهای ارسال شده امسال دیده شده است؟ فکر می‌کنید که این موضوع چقدر تحت تأثیر فضای مجازی است؟ 

درست این است که مجموع کارهای برگزیده منتشر شود و پس از آن درباره این موضوع قضاوت کرد. شاید الان نتوان قضاوت درستی داشت. ظرفیت فضای مجازی اعم از تهدیدها و فرصت‌هاست؛ به همان میزان که شاعر می‌تواند از فضای مجازی استفاده کند، به همان میزان نیز می‌تواند به شعر و زبان خود آسیب‌ برساند. شاعر خلوت می‌خواهد، شاعر باید گاه جهان یک‌نفره‌ای داشته باشد که در همان جهان به انفاس و آفاقش فکر کند. معمولاً فضای مجازی این خلوت را از ما می‌گیرد. در زمان خلوت، ازدحام نظرات هست. دیگر اینکه،‌ گاه فضای مجازی ما را فریب می‌دهد؛ به قول شاعر: «صائب دو چیز می‌شکند قد شعر را/ تحسین بی‌تمیز و سکوت سخن‌شناس». گاه این لایک‌ها، احسنت‌ها و بارک‌الله‌هایی که کسی به شما می‌گوید که از شعر بویی نبرده،‌ ما را فریب می‌دهد؛ در مقابل نیز اساتید سکوت کرده‌اند.

لایک بیشتر، شعر بهتر؟

فضای مجازی از این نظر ما را فریب می‌دهند؛ به طوری که برخی از شاعران گمان می‌کنند که هرچه لایک بیشتری دریافت کنند،‌ شعر بهتری گفته‌اند. شاعر می‌تواند از فضای مجازی به نفع شعر خود استفاده کرده و شعرش را به گوش دیگران برساند، اما در کنارش باید در جلسات جدی نقد ادبی نیز حاضر باشد و شعرش را به محک بگذارد. نقد حضوری خیلی مهم است. هرچه که راحت به دست بیاید، راحت هم از دست می‌دهیم. اگر شاعر بنا باشد در جلسه‌ای حاضر باشد، تلاش می‌کند تا شعرش از وجوه مختلف بهتر باشد. آنچه شاعر در این جلسات می‌آموزد بهتر از جلساتی است که با یک دکمه، خاموش و روشن می‌شود.

فضای مجازی نه تنها برای شاعران جوان، که برای شاعران دیگر هم چنین شرایطی دارد. قریب به اتفاق آثاری که به مرحله نهایی رسیده،‌ پیداست که از نظرات اساتید فن و جلسات نقد بهره برده‌اند.

زبان سروده‌های آیینی شسته و رفته نبود

*تسنیم: شما از جمله شاعرانی هستید که عمده فعالیتتان در حوزه شعر آیینی متمرکز است. سروده‌های امسال در این بخش را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

کمیت آثاری که در این حوزه ارسال کردند، چشم‌گیر بود اما کیفیت آثار خیلی مثبت نبود. خیلی از آثار ایرادات ابتدایی زبانی داشتند؛ اشکالاتی که با یک ویرایش می‌توان آن را برطرف کرد. امسال بسامد شعر آیینی بالا بود، اما زبان این دسته از اشعار چنان که باید شسته و رفته نبود.

شاعران بااستعداد رها نمی‌شوند

*تسنیم: جشنواره در سال جاری برای شرکت‌کنندگانی که استعداد شعری دارند اما برگزیده نشده‌اند، برنامه‌ خاصی دارد؟

یکی از دغدغه‌ها نه تنها در جشنواره شعر و داستان جوان سوره، که در دیگر جشنواره‌ها نیز این است که وقتی شاعری برگزیده می‌شود، رها نشود. به نظر می‌رسد شاعری که در این رویدادها برگزیده شده، سرد و گرم روزگار را چشیده و زحمت کشیده است. برگزاری جشنواره صرفاً ابزاری برای تشویق شاعران است، بعد از آن چه؟ برخی از شاعران در استان‌های محروم هستند و به دلیل نداشتن دسترسی به جلسات ادبی متعدد، شعرشان اشکالات کوچکی دارد که به ناچار از گردونه داوری‌ها کنار گذاشته می‌شود. هرچند این دسته از سروده‌ها برگزیده نشده‌اند، اما ما یک استعداد خوب را کشف کرده‌ایم. جشنواره‌های ادبی باید برنامه‌ای هم برای شاعران بااستعداد داشته باشند. این مسئله با دوستان حوزه هنری مطرح شد،‌ با توجه به این موضوع 11 کارگاه پیش از برگزاری اختتامیه برگزار شد. قرار شد با تأمین هزینه، کارگاه‌هایی در مراکز استانی برگزار شود تا شاعران بااستعداد در این کارگاه‌ها شرکت کنند.

چشم‌انداز روشن شعر جوان

*تسنیم: در مجموع و با توجه به تعاملاتی که با شاعران جوان طی سال‌های اخیر داشته‌اید، چشم انداز شعر جوان امروز را چطور ارزیابی می‌کنید؟

شعر جوان کشور چشم‌انداز خوبی دارد. نسل اخیر شعر انقلاب از نظر کمی و کیفی شعرهای پخته‌ای می‌گویند که تحسین اساتید را برمی‌انگیزد. برخی از موضوعات حتی در شاعران نسل اول انقلاب کار نشده است که جای تحسین دارد. علی‌رغم هجمه‌ای که فضای مجازی به شعر ما وارد می‌کند و می‌تواند شعر ما را سطحی و دم دستی کند، هستند شاعرانی که خلوت خود را دارند و از این فضا به نفع شعر خود استفاده می‌کنند.

انتهای پیام/