به گزارش شبنم ها،حسین خلیلی مشاور اقتصاد هنر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، عضو پیوسته انجمن اقتصاد فرهنگ و هنر ایران و رئیس گروه کارآفرینی فرهنگی مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی است و در اولین جشنواره فروش نقاشی زنان ایران (آفریده) به عنوان دبیر شورای قیمت گذاری آثار فعالیت دارد. فرصتی دست داد تا پرسش هایی را در خصوص نقش و تاثیر جشنواره هنری آفریده در توسعه اقتصاد هنر زنان ایران با ایشان مطرح کنیم.

آقای خلیلی؛ تأثیر رویداد‌های فروش آثار هنری در توسعه اقتصاد هنر چیست؟

رویداد‌های تخصصی فروش آثار هنری در ایران از ابتدای دهه نود با ایجاد حراج تهران در سال ۹۱ وارد فصلی نوین شد. تاکنون ۱۳ دوره از حراج تهران برگزار شده که تاثیر قابل توجهی در مطرح شدن موضوع اقتصاد هنر در کشور داشته است. این رویداد طرفداران و منتقدان خاص خود را دارد و رویکرد‌ها و نظرات مختلفی درباره آن مطرح است که در جایی دیگر مفصل می توان به آن پرداخت. به هر روی حراج تهران در فروش آثار هنر‌های تجسمی و به ویژه نقاشی، رویدادی شاخص در ایران است؛ علیرغم همه نقد‌هایی که به آن وارد است نباید از ظرفیت هایی که چنین رویداد‌هایی در میدان هنر ایجاد می کنند، غافل شد. من به شخصه انتقاد‌هایی به حراج تهران دارم، ولی ترجیحم این است که بیشتر به وجوه مثبت آن نگاه کنم.

[پیشرفت بازار هنر زنان در حراج تهران/ «آفریده»، فرصتی برای رونق اقتصاد بانوان هنرمند است]

حراج باران نیز رویداد دیگری است که در زمینه فروش آثار خوشنویسی فعالیت دارد. این رویداد نیز وجوه مثبت و منفی خاص خود را دارد. با این حال، حراج باران نیز نوعی آزمون خطای قابل تامل در رویداد‌های تخصصی فروش آثار هنری در کشور محسوب می شود. جز این دو رویداد، در شهر‌های مختلف کشور اکسپو‌های قابل توجهی در سال های گذشته برای فروش آثار هنری برگزار شده که به نظر می رسد، وجود چنین رویداد‌هایی به ویژه اگر در سطوح و زمینه های مختلف و متناسب با ظرفیت های جغرافیایی و فرهنگی و نیاز‌های خاص مخاطبان مناطق مختلف کشور برگزار شوند، می تواند در توسعه اقتصاد هنر کشور تاثیر بسزایی داشته باشد. همچنین، شاهد رونق فروش آثار هنر‌های تجسمی در گالری های مختلف هستیم که این هم به نوبه خود می تواند درآمد‌های بخش هنر را افزایش دهد. به هرحال چنین رویداد‌هایی فارغ از ابعاد انتقادبرانگیز آن، درآمد‌های قابل توجهی را نصیب خود هنرمندان می کند. به ویژه به نظر بنده رویداد‌های فروش در مناطق کم برخوردار کشور می تواند موجب انگیزه هنرمندان برای ارتقای هنری خود و نیز توسعه کسب و کار‌های هنری در آن مناطق شود.

آثار زنان در رویداد‌های فروش نقاشی در کشور جایگاهی داشته اند؟
متاسفانه در کشور ما به هنرمندان این زمینه کمتر توجه شده است؛ در حالی که ظرفیت های مهمی در این زمینه وجود دارد. با این حال، همین حراج تهران و حراج باران که به آن نقد‌های تندی هم می شود، جایی بود که آثار هنرمندان زن نظیر منیر فرمانفرمائیان در صدر فروش قرار گرفت و به زعم بنده به لحاظ انگیزشی بر زنان هنرمند کشور تاثیرگذار است. خوشبختانه در چندسال اخیر شاهد افزایش میزان حضور زنان هنرمند در رویداد‌های هنری هستیم و از سوی دیگر به نظر می رسد آثار آن‌ها بخش بزرگی از اقتصاد هنر ایران را به خود اختصاص داده است. باید به این مهم توجه کرد که روند سال های گذشته تا کنون نشان می دهد که بخش اصلی دانشجویان هنر در کشور را زنان تشکیل می دهند و نیز بخش قابل توجهی از اعضای انجمن ها و تشکل های هنری زنان هستند. پیش تر، مشخصاً در دهه شصت و هفتاد همان طور که می دانید زنان با مشکلات و موانع زیادی برای حضور در میدان های هنری مواجه بودند. اکنون این موانع کمتر شده است؛ اگرچه مسائل مهمی در این خصوص قابل ذکر است، ولی مشاهدات و آمار‌ها به هرحال نسبت به قبل امیدوارکننده است.

بیشتر بخوانید:

کمک به اقتصاد هنر، طرحی نو می‌طلبد/ «آفریده»؛ جشنواره‌ای بر مبنای آفرینش‌های هنری زنان

چه راهکاری برای افزایش و ارتقای سهم زنان در اقتصاد هنر ایران پیشنهاد می دهید؟
راهکاری که به نظرم می تواند در ارتقای سهم و نقش زنان در اقتصاد هنر ایران موثر باشد، در بخش عرضه، ایجاد رویداد‌های تخصصی هنر زنان است. چه رویداد‌هایی که به نمایش آثار می پردازند و چه رویداد‌هایی که در زمینه فروش فعالیت می کنند. البته باید توجه داشت که این رویداد‌ها در مناطق مختلف کشور و متناسب با نیاز‌های فرهنگی و جمعیتی خاص آن مناطق تعریف شوند. بخش خصوصی در این رابطه می تواند بسیار موثر باشد و در هر استان و شهر کشور که مستعد برگزاری رویداد تخصصی اقتصاد هنر زنان است، بخش خصوصی می تواند فعال شود. البته حمایت های دولتی نیز لازم است به شرطی که به کیفیت و ابتکار عمل هنرمندان صدمه نزد.

[پیشرفت بازار هنر زنان در حراج تهران/ «آفریده»، فرصتی برای رونق اقتصاد بانوان هنرمند است]

ویژگی جشنواره آفریده چیست و چه نقشی می تواند در توسعه اقتصاد هنر زنان داشته باشد؟

آفریده، اولین رویدادی است که در سطح ملی متمرکز بر ارائه و فروش آثار زنان است. این رویداد فرصتی است که زنان مستقلاً فروش هنری خاص خود را داشته باشند. جشنواره آفریده اگرچه کم و کاست های خود را خواهد داشت با این حال نباید از یاد ببریم که همواره نخستین گام ها، سخت ترین گام ها هستند. مستقل بودن رویداد، ویژگی اصلی آفریده است. چه مستقل بودن در جنسیت هنرمندان شرکت کننده و چه مستقل بودن از وابستگی های دولتی و غیردولتی به لحاظ مالی و هدایتی.

[پیشرفت بازار هنر زنان در حراج تهران/ «آفریده»، فرصتی برای رونق اقتصاد بانوان هنرمند است]

به نظر می رسد که ادامه این رویداد در سال های بعد می تواند در توسعه اقتصاد هنر زنان موثر باشد؛ به شرطی که مسیری شبیه حراج تهران طی نشود و بهتر است که شعبه های رویداد در مناطق مختلف و در طبقه بند‌های موضوعی، سنی و رویکردی نیز برگزار شود تا شاهد توزیع تقریباً عادلانه رویداد‌های تخصصی اقتصاد هنر زنان در کشور باشیم. اگر این امکان فراهم شود که در تمامی استان های کشور، رویداد فروش نقاشی زنان برگزار شود، این امر می تواند به زنان هنرمند آن استان انگیزه بیشتری برای فعالیت بدهد. همچنین می توان سازوکاری مدنظر قرار داد تا در انتخاب های مناطق مختلف، برترین ها به رویداد ملی راه یابند. در نهایت به عقیده بنده، لازم است که تشکل های هنری، هنرمندان، مراکز مهم فرهنگی و مسئولین امر نسبت به این رویداد هم افزایی داشته باشند. به ویژه حضور بخش خصوصی و اهالی فرهنگ دوست کشور در این رویداد و حمایت از هنرمندان شرکت کننده می تواند گام های بعدی جشنواره را محکم سازد. امید می رود با همه محدودیت های موجود، به ویژه کرونا و چالش های اقتصادی مردم، این رویداد بتواند تجربه ای قابل توجه در رویداد‌های خاص اقتصاد هنر زنان ایران باشد.

معیار‌های شما برای قیمت گذاری آثار در جشنواره آفریده چیست؟
رویداد‌های فروش آثار هنری در جهان هریک معیار‌های مختص به خود را برای قیمت گذاری دارند، ولی به طور کلی روش اصلی قیمت گذاری موسوم به هدانیک، تعیین کننده قیمت هر اثر است. در این روش، چند مولفه مهم مدنظر است از جمله نام هنرمند و سوابق هنری او، ویژگی های هنری اثر به لحاظ فرم و محتوا، وضعیت بازار هنر در زمان عرضه، برآورد کشش تقاضا و سطح مخاطبان و خریداران موردنظر، مکان و زمانی که اثر در آنجا عرضه می‌شود و همچنین حواشی و پیوست های رسانه ای مربوط به اثر، هنرمند و خود رویداد. هریک از این مولفه ها، دارای امتیاز و ضریب تاثیر در برآورد قیمت اثر هستند. معمولا در رویداد‌هایی نظیر حراج کریستیز، ساتبی و نیز حراج تهران، از چنین فرمتی استفاده می شود. البته در این حراج های بزرگ، حواشی و پیوست های رسانه ای و لایه های پنهان اقتصادی و سیاسی نقش مهمی دارند که در تعیین کف قیمت و به ویژه قیمت نهایی بسیار موثر است. ما در جشنواره آفریده سعی می کنیم تا تاثیر حواشی و پیوست های غیرهنری و غیرفرهنگی به حداقل برسد و بیشتر متمرکز بر مولفه های واقعی قیمت گذاری هستیم.

 
باتوجه به اینکه سطح شرکت کنندگان در جشنواره شامل همه طیف ها می شود، کمیته دوری تلاش خواهد کرد آثاری را که از استاندارد‌های کیفی لازم برخوردارند انتخاب کند و سپس شورای قیمت گذاری که ترکیبی از کارشناسان اقتصاد هنر و نقاشی هستند، ابتدا با بررسی کل آثار کف قیمت را به عنوان قیمت پایه رویداد تعیین می کند و بعد قیمت هر اثر با توجه به امتیاز و ضریب تاثیر مولفه هایی که عرض کردم، مشخص می شود. البته در این جشنواره قیمت ها به صورت مزایده ای ارائه نمی شود بلکه قیمت نهایی همان خواهد بود که توسط شورای قیمت گذاری تعیین شده است. از این رو، سازوکار تعیین قیمت نهایی در این رویداد با حراج ها تفاوت دارد. در دوره های بعدی جشنواره ممکن است براساس شرایط و کشش بازار، رویکرد مزایده ای نیز در تعیین قیمت نهایی لحاظ شود. به هرحال در اولین دوره از جشنواره، نیاز به تجربه اندوزی است تا بتوان رویداد را در دوره های بعدی آن به مراتب بهتر برگزار کرد.

انتهای پیام/