به گزارش شبنم ها، القصه، همه روز را انتظار می کشم تا همسرم به خانه بازگردد و بتوانم اندکی از مسایل زندگی و مشکلات بچه ها را با او در میان گذارم و از تلفن های امروز و صحبت های زن صاحبخانه با او حرف بزنم، اما افسوس وقتی وارد خانه می شود، پس از شستن دست و صورت، مستقیم به اتاق خود رفته و با تلفن همراهش سرگرم می شود.

زمان صرف شام نیز به خاطر اینکه همه دور هم هستند، نمی توان بسیاری از صحبت ها را در حضور بچه ها عنوان کرد.

پس از شام هم می گوید، خسته است و باید استراحت کند تا صبح به موقع به محل کار خود برسد.

در طول روز هم که نمی توانم با تلفن مسایل مختلف را به او بگویم، حالا من مانده ام و کلی حرف ناگفته که باید با همسرم به عنوان مرد خانواده در میان بگذارم.

با خود فکر می کنم اگر او بجای اینکه چندین ساعت از وقت خود را با تلفن همراهش سپری می کرد، کمی پای حرف و درد و دل بچه ها می نشست، بسیاری از مشکلات من و فرزندانمان رفع می شد زیرا برخی مسایل خانواده با دور هم نشستن و مشورت گرفتن و برخی دیگر با صحبت های خصوصی پدر و مادر از بین می رود.

** چشمانم روزهاست خوراکی جز اشک ندارند

مریم ایمانی زنی است که می گوید زندگی اش قربانی شبکه های اجتماعی شده و به دلیل اینکه خود از آنها استفاده نمی کند به «امل» بودن محکوم شده است.

وی با بیان اینکه هر شب همسرش تا پاسی از شب مشغول چت کردن و حضور در وایبر و سایر شبکه هاست، می گوید: خودم دیدم در یکی از این چت ها دانشجویان و همکلاسی های همسرم، او را به اسم کوچک صدا می زنند.

ایمانی ادامه می دهد: یک دنیا غم روی دلم نشسته در حالیکه همسرم از این کار خود دفاع می کند، زندگی ام در شرف از هم پاشیدن است فقط خدا می داند چه روزگاری دارم.

** تکنولوژی آری، فرهنگ نه

رضا برومند نیز که از ارتباط افراطی همسرش با این شبکه ها نگران و ناراحت است و می گوید: متاسفانه مردمی هستیم که به پیشرفت و تکنولوژی های موجود به سرعت پاسخ مثبت می دهیم اما دریغ از کمی وقت گذاشتن برای آموختن فرهنگ آن.

وی معتقد است برای استفاده از هر ابزاری باید ابتدا فرهنگ آن را کامل و صحیح آموخت، ضمن اینکه خانواده باید اولویت افراد باشد تا با بی توجهی شاهد فروپاشی آن نباشیم.

** گاهی از آن ور بام می افتیم

امروزه انواع نرم افزارهای پیشرفته موجود در گوشی های تلفن همراه و بازی های متنوع و جذاب نصب شده در آن سبب شده تا بیشتر افراد جامعه از زن و مرد و پیر و جوان ساعات زیادی از وقت خود را به آن اختصاص دهند، در حالیکه افراط در این کار فاصله اعضای خانواده و افراد جامعه را از یکدیگر بیشتر و بیشتر می کند.

این در حالیست که با بهره گیری از نرم افزارهایی نظیر وایبر، واتس آپ، لاین و تلگرام می توان به دورترین دوستان و اقوام خود در آنسوی دنیا ارتباط برقرار کرد و از حال و احوالشان مطلع شد.

این یکی از مزایای وسایل ارتباط جمعی و نرم افزارهای یاد شده است که به فرد امکان می دهد تا در کمترین زمان بیشترین اطلاعات را کسب کند و قادر به برقراری ارتباط با شخصی در جایی دیگر باشد.

اما آیا تاکنون فکر کرده ایم در ازای برخورداری از این وسایل و استفاده نادرست از آنها ممکن است چه سرمایه و گنجینه ارزشمندی مانند خانواده را از دست دهیم و چه آسیب های جبران ناپذیری را به کانون گرم خانواده وارد کنیم؟

** نرم افزارهای نوین، شوک فرهنگی

جامه شناس و کارشناس مسایل اجتماعی در این باره به خبرنگار اجتماعی ایرنا می گوید: با تولید و مطرح شدن بحث فناوری های نوین ارتباطی، بحث اشاعه فرهنگی معنا پیدا می کند، وقتی یک فناوری ارتباطی جدید رایگان و سهل الوصول باشد، بطور طبیعی امکان دانلود متن، عکس، فیلم و صدا را میسر می کند، بنابراین این ویژگی سبب شده فناوری های نوین با اقبال عمومی روبرو شوند.

طهمورث شیری می افزاید: میزان شیوع فناوری های نوین ارتباطی، جایگاه و نحوه استفاده از آنها در جوامع مختلف متفاوت است، بطوریکه کشورهای تولید کننده آن کمتر آسیب می بینند.

وی با بیان اینکه زمینه های فرهنگی برخی مسایل در جامعه ایران وجود ندارد، این مساله را عاملی بسیاری از مشکلات در این حوزه می داند.

عضو انجمن جامعه شناسی ایران عملکرد برخی نرم افزارها را به مثابه یک شوک فرهنگی می داند که برای شناسایی مکانیسم های مقابله با آن به زمان زیادی نیاز است.

** برخورد در کشور قهری است

شیری ادامه می دهد: همواره از ساده ترین راه که همان گزینه «حذف» است برای مقابله با شبکه های نوین ارتباطی استفاده می کنیم نظیر آنچه که درمورد ویدئو در گذشته اتفاق افتاد.

وی با بیان اینکه این شیوه برخورد همیشه آثار سوء و منفی برجای گذاشته است، می گوید: برخی افراد از طریق چند نرم افزار با یکدیگر در ارتباط هستند، زیرا در صورت فیلتر شدن یکی از آنها به سمت نرم افزارهای دیگر سوق پیدا می کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز می افزاید: فراوانی بهره مندی از این شبکه ها در همه خانواده ها یکسان نیست و این مساله به جاذبه و دافعه موجود در خانواده بستگی دارد.

وی می گوید: در جامعه شناسی بحثی به نام «انسان واره ها» وجود دارد که در آن اشاره می شود به اینکه برخی انسان ها به شدت تحت تاثیر صنایع فرهنگی نوین قرار گرفته و به نوعی مسخ می شوند.

** دو بخش شخصیت انسان موروثی و اکتسابی

شیری با بیان اینکه شخصیت انسان دارای دو بخش موروثی و اکتسابی است، می افزاید: در کشورهای پیشرفته بخش اکتسابی شخصیت افراد بر بخش موروثی غلبه یافته و در جوامع عقب مانده، بخش موروثی بر بخش اکتسابی غالب است.

وی با بیان اینکه در ایران بخش اکتسابی شخصیت افراد بر بخش موروثی پیشی گرفته، می گوید: یکی از ویژگی های وسایل نوین ارتباطی نقشی است که در اجتماعی شدن افراد دارند، بنابراین می توان گفت، اولین پله در اجتماعی شدن خانواده است.

شیری با بیان اینکه نقش خانواده ها در درون همین شبکه های اجتماعی استحاله شده، اضافه می کند: شاهدیم امروزه یک کودک شش ساله گوشی تلفن در دست دارد و به خاطر تسلطی که در دانش رایانه ای دارد، انواع نرم افزارها را دانلود می کند؛ کاری که حتی در برخی موارد از والدین بر نمی آید.

** خانواده ها انسجام گذشته را ندارند

عضو انجمن جامعه شناسی ایران با بیان اینکه شبکه های نوین ارتباطی میان زن و مرد و اعضای خانواده فاصله بوجود آورده، می گوید: در این خانواده ها از انسجامی که میان خانواده های سنتی وجود دارد خبری نیست و افراد هر یک در گوشه ای با گوشی خود سرگرم هستند که این یک خطر است.

وی ذهن گرا شدن افراد را یکی از خطرات این وسایل و شبکه های ارتباطی عنوان کرده و می افزاید: این ابزارها افراد را بیش از اندازه آرمان گرا کرده است، شبکه های اجتماعی به اندازه ای زیبا، شفاف و رنگی طراحی شده اند که افراد تصور می کنند، می توانند در آن واقعیت های ملموس دنیای بیرون را ببینند.

شیری با بیان اینکه با غلبه نرم افزارها و رشد وسایل ارتباطی دوستی ها و ارتباطات شبکه ای شده، می گوید: در صورتیکه در بیان آزادی های اجتماعی در یک جامعه محدودیت هایی وجود داشته باشد، بسیار سریع این وسایل شخصیت افراد را تحت تاثیر قرار می دهند.

وی با اشاره به نقش جاسوسی بیشتر نرم افزارهای ارتباطی جاسوسی معتقد است، کشورهای بنیانگذار این وسایل می خواهند تا با استفاده از آنها فرهنگ جوامع را شناسایی و از آن بهره برداری سیاسی کنند، هرچند استفاده از این وسایل به نفع ما نیست، زیرا آنها قصد دارند با این کار سیاستگذاری فرهنگی کرده و فرهنگ کشورها را از بین ببرند.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز با بیان اینکه فردگرایی در درون خانواده در حال شکل گیری و خانواده اولین واحد اجتماعی است، ادامه می دهد: اکنون دیگر خانواده، واحد فردی شده، بین اعضای آن تعامل وجود ندارد و درباره نیازها و خواسته های افراد گفت وگویی نمی شود که این مانعی برای شکل گیری الگوی خانواده و انتقال فرهنگ به نسل ها است.

شیری با بیان اینکه با پیشرفت و رشد شبکه های نوین ارتباطی نقش انتقال فرهنگی به آنها واگذار شده و استحاله خانواده در حال شکل گیری است، می گوید: تا چند وقت دیگر خلاءهایی الگویی در خانواده ایجاد می شود و افراد الگوهای رشد را در مقاطع سنی مختلف از طریق شبکه های اجتماعی بدست خواهند آورد که در این صورت کار بسیار دشوار خواهد شد، زیرا وحدت و انسجام اجتماعی از بین رفته و افراد به شدت ذهن گرا می شوند.

عضو انجمن جامعه شناسی با پیشنهاد در خصوص برنامه ریزی و پیش بینی برای ورود انواع نرم افزارها به کشور ادامه می دهد: باید برای این مساله تمهیدات لازم اندیشیده شود، مثلا این امکان وجود دارد، طی سالهای آینده افراد بدون نیاز به دیش های گیرنده و با گوشی های معمولی خود قادر باشند دو هزار شبکه ماهواره ای را دریافت کنند، بنابراین باید فکری شود و منتظر نماند تا این امکان و نرم افزار به بازار بیآید.

وی با تاکید بر پرهیز از برخورد قهری با شبکه های اجتماعی می گوید: تجربه نشان داده، استفاده کنندگان از شبکه های نوین ارتباطی پس از مدتی که با این شبکه ها کار می کنند، خسته شده و از آنها فاصله می گیرند، بنابراین بهتر است مدیریت خود کنترلی را به مردم واگذار کنیم.

** شبکه های نوین، موجی که راه افتاده است

شیری عملکرد شبکه های نوین ارتباطی را مانند موجی دانسته که جریان پیدا کرده و باید مسیر آن را تغییر داد زیرا دیگر نمی توان سدی برای آن ایجاد کرد.

وی می گوید: مساله شبکه ها و ابزارهای نوین ارتباطی و مشکلات ناشی از آن را نمی توان با پند و اندرز رفع کرد و تغییرات فرهنگی نیز با موعظه و سخنرانی اصلاح نمی شود، زیرا این تغییرات باید عینی و ملموس باشد هر چند وقتی افراد را از چیزی منع می کنیم، به آنچه مورد انتظار است دست نخواهیم یافت.

شیری با تاکید بر هدایت این شبکه ها تا جای ممکن، تاکید می کند: باید منتظر ماند تا دوره گذار این پدیده طی شده و پس از مدتی فروکش شود زیرا دیگر کاری از دست ما بر نمی آید؛ تجربه ای که پیش از این نیز درباره سایر پدیده ها شاهد بوده ایم.

سخن آخر اینکه، اثرگذاری وسایل نوین ارتباطی، وابسته به تعریف و کاربردیست که از آنها به عمل می آوریم.

این وسایل گرچه چالش هایی را به خود برای جامعه و استفاده کنندگان همراه کرده، اما تمرکز نگاه بر نیمه خالی لیوان و اتخاذ رویکرد یک جانبه و افراط آمیز، بر سردرگمی در نحوه مواجه با آنها می افزاید.

وسایل ارتباط جمعی، فارغ از کارکردهای منفی، وجه مثبتی را نیز با خود دارند و بهرمندی هوشمندانه و ضابطه مند از آنها، فواید فراوانی را نصیب جامعه و افراد می کند.

تجربه نشان داده، نگاه قهری و سلبی با پدیده های ارتباطی هیچگاه جواب نداده، گواه آنکه روزگاری دستگاه ویدئو به خاطر بگیر و ببندهای عجیب و غریب، بقچه پیچ در دست افراد و جوانان دست به دست می شد اما امروز کمتر فروشگاه پخش لوازم صوتی وتصویری وجود دارد که این کالا را برای عرضه در اختیار نداشته باشد، مضاف آنکه مردم نیز دیگر ذوق و شوقی دهه 60 را برای آن از خود نشان نمی دهند.

پس بهتر است با پدیده وسایل ارتباط جمعی که روز به روز بر دامنه رونق آنها افزوده می شود، به خاطر موج و التهابی کاذبی که ایجاد می کنند، تعاملی برخورد شده و با تقویت وجوه مثبت، زمینه استفاده صحیح از آنها را با هدف کاهش آسیب های احتمالی، برای آحاد جامعه فراهم سازیم.