به گزارش شبنم همدان 

با شروع پاییز عمر خورشید کم و روزها کوتاه تر می شود.  شب یلدا که بلندترین شب سال است با یک دقیقه تاریکی بیشتر روزهای طولانی را به ارمغان می آورد و گذشتگان ما به یمن و برکت رسیدن به  خورشید،  این شب را جشن می گرفتند .

به مناسبت فرا رسیدن شب یلدا گفتگویی با فریبا نعمتی کارشناس مردم شناسی سازمان میراث فرهنگی استان همدان انجام دادیم .

آیین یلدا  تاریخچه ای به قدمت فرهنگ ایران زمین

فریبا نعمتی  اظهار داشت: آیین شامل چندین رسم می شود. ایین شب یلدا رسوم بسیار زیادی را در برمی گیرد . این رسوم از گذشتگان به جا مانده است که هر یک از این  آیین ها بدون پشتوانه نبوده اند قطعا در پس هر یک از  این ایین ها تاریخچه ای نهفته است که  به فرهنگ و اداب و رسوم ما باز می گردد.

یلدا جشن خورشید است

کارشناس مردم شناسی سازمان میراث فرهنگی در خصوص اهمیت شب یلدا اشاره داشت: یلدا واژه ای سریانی به معنای بلندترین شب سال و آخرین شب پاییز است .ایرانیان در گذشته همواره در سرما قرار داشته اند و خورشید مهمترین  عنصر زیستی و حیاتی انسانها بوده است و احترام خاصی برای ان قائل بوده اند. خورشید نقش اساسی در ایین ها و اداب و رسوم و باورها و زندگی  گذشتگان ما داشته است. خورشید در باورهای مردم ایران اهمیت زیادی داشته است . خورشید مظهر  زندگی و روشنایی و گرما و عنصر پاک کنندگی  است. شب یلدا طولانی ترین شب سال است .چون پس از ان روزها طولانی تر می شود. بنابراین کشاورزان و دامداران بدین علت که پس ازشب یلدا روزها طولانی تر می شوند و خورشید ;گرما و رویش و برکت  همراه با خود به زمین می اورد طولانی ترین شب سال را جشن می گرفتند.

وی افزود: در گذشته مهترین  عنصر کارکردی فرهنگ  تنها گرد همایی بود که مردم با یکدیگر داشتند. در زمانهای گذشته هیچ گونه رسانه و سرگرمی خاصی وجود نداشت افراد در این گرد همایی ها علاوه بر اینکه داستان های شاهنامه, امیر ارسلان,داستان های فلکوریک هر ناحیه را تعریف می کردند .حال یکدیگر را جویا می شدند .در این دور همی ها وصفا و صمیمتی خاص در بین مردم جریان داشت گره از مشکلات یکدیگر می گشودند و آنچه ما امروز در علم روانشناسی به انتقال انرژی  مثبت از آن یاد می کنیم افراد ازطریق باورهای عمیق قلبی و مهربانی که در خصوص یکدیگر روا می داشتند این  انرژی مثبت را به یکدیگر منتقل می کردند . امروزه متاسفانه با وجود اینکه پیشرفت های بسیار زیادی در زندگی بشر صورت گرفته است اما ان حال خوب وجود ندارد  .

چله کوچک و چله بزرگ آیین کهن پیشینیان

نعمتی تصریح داشت :در گذشته ما چله بزرگ و چله کوچک و پیرزن سرما , اهمن و بهمن را داشتیم .همه این نامها بر اساس اتفاقاتی بوده است  که در طبیعت صورت گرفته است. ادم ها بر اساس برداشت خود و با اندیشه ان زمان که با دنیای امروز ما متفاوت است. داستان ها و اسطوره ها را ساخته اند و اکثر این داستان ها روایی هستند چون روایی هستند  مستند نیستند .تقویم گاه شماری بر اساس کشاورزی و دامداری بوده است و کاربری فراوانی داشته است

کارشناس مردم شناسی در مورد ریشه شب یلدا گفت:  زمین در روزهای پایانی اسفند گرم می شود. هفته اول بعد از شب یلدا سرمای واقعی به زمین نزول می کند وحشت از سرما و یا تاریکی موجب می شد  مردم دور هم جمع  شوند, از تنقلات مرسوم آن بخش و ناحیه  استفاده  کنند. تنقلات  بستگی به منطقه اب وهوایی و اقلیم منطقه ای داشت  به عنوان مثال در منطقه شمال از نارنج و پرتقال و مرکبات استفاده می کردند .  شب یلدا حتما از هندوانه استفاده می کردند که سرمای زمستان و گرمای تابستان اثری بر روی آنها نداشته باشد .در همدان  کشمش و مویز و شانی و کدو که در این منطقه اب و هوایی وجود داشت استفاده می کردند.

فال سوزن در سال 93 ثبت ملی شد

کارشناس مردم شناسی سازمان میراث فرهنگی استان همدان در خصوص اداب و رسوم شب یلدا که به ثبت  ملی ثبت رسیده است  گفت: از مراسم های شب یلدا فال سوزن در سال 1393به ثبت ملی رسیده است. این  رسم بر این اساس بوده است که پارچه اب نزده تمیزی را به دست دختری نابالغ می دادند و هر شخص بر اساس نیت خود شعری از دیوان حافظ می خواند و ان دختر بچه یک کوک بر روی پارچه می زد و این کوک ها به معنای این بود که من این کوک را می زنم و آرزو می کنم  انشاءالله نیت شما بر اورده شود و این کوک ها به معنای رسیدن به نیت و مقصود در  سرنوشت بود  .

فال مهره از آیین کهن یلدایی

نعمتی ادامه داد: از دیگر اداب و رسوم شب یلدا فال مهره است که بر اساس آن زن مومن و مقدسی کوزه ای آب از چشمه می اورد و پس از خواندن دعا بر روی آن آب هر شخص به نیت خود مهره ای در کوزه می اندازد , سپس روی کوزه را با پارچه می پوشانند و  آن را به سمت قبله قرار می دهند .چون باور آنها بر این بود  می خواهند با آن  برای زندگی خود تفال بزنند  باید این کار همراه با پاکی و خلوص نیت صورت پذیرد .فردای ان روز دختر بچه ای که شالی بر روی سر خود انداخته است با خواندن هر بیت شعر یک مهره از کوزه بیرون می اورد , افراد ابیات خوانده شده  را بر اساس نیات خود تعبیر می کنند .

با توجه به اینکه فریبا نعمتی از اهالی سر سبز شمال کشور است از او در خصوص ایین مردم شمال سوال نمودم و نعمتی پاسخ داد : آیین شب یلدا در شمال نیز همانند سایر نقاط ایران است .اما در شب چهارشنبه سوری در شمال کشور در بخش هایی از  استان گیلان  زنان خانه خود را تمیز می کنند و باور دارند که بی بی چهارشنبه به منزل آنها سر می زند و همراه با خود خیر و برکت به منزل کسانی که پاک و تمیز  هستند می آورد. در شب چهارشنبه سوری زنان ترش تره درست می کنند , یک ظرف خورشت را در بیرون منزل می گذارند .

نعمتی تاکید داشت :با وجود اینکه سالها است که در خطه شمال زندگی نمی کنم اما به این رسم پایبند هستم .

خوراک فرهنگی بومی سدی در مقابل فرهنگ بیگانه

در پایان نعمتی از فراموش کردن آیین های کهن این مرز و بوم انتقاد کرد و افزود: گذشتگان ما ایین های بسیار زیادی داشتند که بر اساس باورها و اعتقادات انان شکل گرفته بود .اما متاسفانه امروزه  افراد آشنایی کمی با این آیین ها دارند و  رسانه و آموزش و پرورش ما نیز  آموزش و اطلاع رساتی  در این زمینه ها انجام نمی دهند .با وجود این موارد  ما گلایه مند هستیم چرا جوانان ما جشن هالوین و دیگر جشن های غربی را جشن می گیرند و آشنایی بیشتری با آنها دارند . زمانی که من در منزل به فرزندم غذا ندهم مطمئناً او به خانه همسایه می رود چون آنها کمبود و کم کاری  مرا جبران می کنند. ما باید خوراک فرهنگی مناسبی به احاد جامعه ارائه دهیم و انگاه امید داشته باشیم جوانان  ایرانی به فرهنگ بیگانه چشم ندوزند.

اصول تغذیه در شب یلدا

شب یلدا جزو رسوم‌ قدیمی ایرانی می باشد که در این شب که بلند ترین شب سال است رسم بر این بوده خوراکی های طبیعی و متنوع زمستانی مصرف گردد. در خصوص اینکه تغذیه در شب یلدا چگونه باید باشد گفتگویی با صفورا کرمی کارشناس تغذیه انجام دادیم .

کارشناس تغذیه خاطر نشان کرد : یکی از قسمتهای اصلی شب یلدا میوه‌های تازه و خشک هستند. میوه‌هایی مثل انار،سیب سرخ،هندوانه و انگور بین اکثریت مردم ایران عمومیت دارد و میوه‌هایی مثل بِه،خربزه ومرکبات هم بسته به اقلیم بر سر سفره یلدا وجود دارند.

میوه هایی خشک مثل انجیر،خرما،انگور ( به شکل کشمش یا مویز)،توت،آلبالو و برگه هم بر سر سفره یلدا حضور دارند.

کرمی اضافه کرد :مغزها و آجیل یکی از غنی‌ترین خوراکهای در دسترس هستند، اکثر خانواده مغزها مثل گردو و فندق و مغز تخمه‌ها غنی از مواد معدنی و چربی های مفید استفاده می کنند.

نوع تغذیه یلدا را حفظ کنیم

کارشناس تغذیه در خصوص خوراکی های مضر شب یلدا اشاره داشت : یکی از بهترین موارد در آیین خوراکی شب یلدا،عدم حضور خوراکی های چرب و شیرین بر اساس عادات دیرین تغذیه ای ایرانی است، هرچند کم و بیش شیرینی و محصولات شیرین در شب یلدا پیدا میشود ولی تمرکز بر خوردن قندهای طبیعی مثل توت و خرما و کشمش و میوه ها باعث شده است که وزن خوردنی های مضر و شیرین و چرب در سفره یلدا بسیار پایین باشد که بهتراست  به همین شکل این رسم را حفظ کنیم و از وارد کردن دسر و شیرینیهای فانتزی و مضر مثل ژله یا شیرینی های میوه‌ای به سفره یلدا خودداری کنیم.

توجه داشته باشید به جای مصرف چیپس و پفک، مصرف ذرت بو داده کم نمک انتخاب مناسب تری می باشد.

مدل تغذیه شب یلدا مهم ترین رژیم سالم و طبیعی

 کرمی تأکید داشت: براساس  تحقیقات، مدل تغذیه‌ای شب یلدای ایرانی یکی از بهترین مدل رژیمهایی است که برای افراد سالم پیشنهاد میشود البته مقدار مصرف آن باید متعادل باشد و از پرخوری در این شب پرهیز گردد.رژیم غذایی مبتنی بر آجیل و میوه، بسیار مفید و مغذی است، پیشنهاد میکنم که شب یلدا رو بدون خوردن شام جشن بگیرید.

هر چند وقت یکبار هم از این مدل تغذیه تقلید کنید و مصرف چربی و شکر و خوراکیهای صنعتی رو کاهش بدهید.

انتهای پیام /