امروزه فضای مجازی چنان نوجوانان و جوانان را در بازار رنگارنگ خود فرو برده است که گویی هرگز خبری از بازی ها و فعالیت های دسته جمعی آنان نبوده است.
در دنیای کنونی، فضای مجازی پناهگاهی پردردسر برای نوجوان و جوانان است و در حالی روی خوش به آنها نشان می دهد که در دالان های هزار تویش هزاران تهدید وجود دارد.
گرچه فضای مجازی دارای فرصت های علمی و ارتباط های اجتماعی نیز هست اما استفاده بی رویه دانش آموزان و جوانان از فضای مجازی منجر به انزوای آنان شده است.
این هویت کاذب و زودگذر تصویری غیرواقعی برای افراد ایجاد می کند و منجر به این می شود که افراد  در تلاش و تکاپو برای حضور بیشتر در شبکه های اجتماعی از جمله  فیس بوک و وایبر باشند و چت کنند.
 دانش آموز در فضای مجازی بدون توجه به هویت سعی در ارائه افکار و علایق و اندیشه های خود دارد که این بسیار خطرناک است.
این روزها شاهد اعتیاد اینترنتی جوانان و نوجوانان به ویژه دانش آموزان هستیم؛ در حالی که جوانان در این محیط ها آسیب پذیری بسیاری دارند.
پرسه زدن بی رویه دانش آموزان در فضای مجازی آفتی برای نظام آموزشی  محسوب می شود به گونه ای که سبب نگرانی خانواده ها ، مدیران و معلمان به دلیل عدم استفاده صحیح از این فضا شده است.
فضای دنیای مجازی با عمق بسیار زیاد که ورود به آن آسان اما خارج شدن از آن گاه با ضربات روحی و جسمی همراه است، می تواند تا مدت ها بار ذهنی برای کاربران داشته باشد. 
تاثیرات پرسه زنی بی هدف در این فضا بر ذهن دانش آموزان بیشتر است که بی حوصلگی ، عدم تمرکز فکری ، افت تحصیلی و عدم موفقیت در تحصیل می تواند از تبعات آن باشد. 

آفت ها در فضای مجازی 
روانشناس البرزی گفت: آفت های فضای مجازی در زمینه تحصیل دانش آموزان را می توان با هدف سازی و زمان بندی حضور آنان در این فضا، سم زدایی کرد.
یونس جاویدنسب خاطرنشان کرد: می توان با افزایش سواد رسانه ای و مدیریت صحیح آن ،  فضا ی مجازی را به ابزاری برای مطالعه و پیشرفت علمی دانش آموزان و  جوانان تبدیل کرد. 
وی بیان داشت: فضای مجازی یک  ابزار ارتباطی است که نیاز به بروشور و راهنمای استفاده دارد و در صورت بررسی تمام موارد مفید و مضر آن، می توان کارکردهای مثبت این فضا را برجسته کرد.
جاوید نسب یادآور شد: در کشور ما به دلیل این که آفت های فضای مجازی به خوبی بیان نشده، بار منفی آن بیشتر است. 
وی در ادامه به  تصمیم گیری در انتخاب صفحه های فضای مجازی پرداخت و افزود: کامنت گذاری یکی از آفت های این فضا برای دانش آموزان است زیرا توانمندی ذهنی دانش آموزان را کند می کند. 
جاویدنسب  تصریح کرد: گرفتن هر تصمیمی، قسمتی از توانمندی ذهن را معطوف به خود می کند و بارالکتریکی منفی در مغز ایجاد می کند چرا که هر تصمیم ریشه الکتروشیمیایی دارد و مغز ما مانند یک دستگاه الکتریکی عمل می کند و خسته می شود که این مهم از نظر علمی ثابت شده است.
وی اضافه کرد: حضور در فضای مجازی و تصمیم گیری در باره ادامه فعالیت در یک صفحه یا لایک کردن آن یا دنباله وری از یک صفحه یا کامنت گذاری و غیره، همه تصمیم های ناخودآگاهی است که به شدت خستگی ذهنی به دنبال دارد.
 جاوید نسب گفت: همواره موضوعی که در مشاوره های آموزشی به دانش آموزان تاکید می کنیم این است که وقتی در فضای مجازی هستید بدانید که تا ۲۰ دقیقه بعد توانمندی ذهن پایین است. 
این روانشناس ازمقایسه کردن به عنوان دیگر آفت های فضای مجاز یاد کرد و یادآور شد: مقایسه زندگی شخصی با ظاهر زندگی دیگران از دیگر آفت های فضای مجازی است.
 وی عنوان کرد: با ورود به فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، افراد ناخودآگاه وارد میدان مقایسه ای می شوند که واقعیت زندگی خود و بطن آن را با ظاهر و ویترین زندگی دیگران مقایسه می کنند.
جاویدنسب ادامه داد: این ویژگی احساس عجیبی را در افراد و به ویژه دانش آموزان ایجاد می کند که زندگی آنها بد و فجیع است و همین امر علاوه بر خستگی ذهنی، نوعی تسلسل و عدم خودباوری در آنان به وجود می آورد. 
وی آنچه را بیشتر باعث دغدغه خانواده ها در فضای مجازی شده است، تعارض ارزش های ایرانی ـ اسلامی در فضای مجازی دانست زیرا این تکنولوژی ها چالش های هویتی برای جوانان ایجاد می کند که با مولفه های فرهنگ اسلامی و ایرانی مغایر است.

مسئولیت، هنجار، تخیلات 

استاد دانشگاه و روانشناس  البرزی نیز گفت: فضای مجازی یک جامعه بدون هنجار و بدون مسوولیت است و انسان ها در این فضا آرام آرام نسبت به مسوولیت هایی که پذیرفته اند و هنجارهایی که باید به آن پایبند باشند دلسرد می شوند به گونه ای که به مرور زمان، مسوولیت برایشان محدودیت می شود.
علی ریحانی این آفت را یک مشکل بسیار بزرگ روانشناختی دانست و اظهار داشت: از نظر علمی هم ثابت شده است افرادی که ساعت های بسیار دراین فضا وقت می گذرانند دچار نوعی اعتیاد می شوند که یکی از نشانه های مهم آن، کم شدن مسوولیت پذیری افراد است. 
وی بیان داشت: دانش آموزی که به صورت افسارگسیخته ، بدون زمان  و باز کردن هر صحفه ای از فضای مجازی  دست می زند و این وضعیت برای او عادت می شود دیگر محدودیت ها در زندگی برایش معنایی ندارد.
وی از یادگیری دیداری به عنوان دیگر آفت فضای مجازی یاد کرد و یادآورشد: از بین رفتن روحیه مهارت آموزی شنیداری و جایگزین شدن یادگیری دیداری و موقت از دیگر آفت های حضور پررنگ نوجوانان و جوانان در فضای مجازی است که منجر به افت تحصیلی در دانش آموزان می شود.
 این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد:  حجم بسیاز زیادی از ذهن دانش آموزان با فیلم ها و تصویرهایی که در فضای مجازی می بینند پر می شود به همین دلیل این عادت به شدت توانمندی دریافت های مطالعاتی و شنیداری را دروی پایین می آورد.
وی تخیل را از دیگر آفت های فضای مجازی برشمرد و اضافه کرد: وقت گذرانی در فضای مجازی هیچ دستاورد بیرونی ندارد و مانند خواب یا سفر خیالی است که انسان را د توهمات خود فرو می برد .
ریحانی بیان داشت : زمانی که فرد به دنیای واقعی بر می گردد، متوجه فاصله زیاد خود با دنیای واقعی  می شود که همین موضوع به شدت افسردگی می آورد.

آموزش و کنترل کاربران

کارشناس حوزه فناوری  آموزش و پرورش البرز نیز در این زمینه گفت: برای استفاده بهینه کاربران دانش اموز باید آموزش دقیق استفاده ازهرکدام از جلوه های فضای مجازی مورد توجه قرار گیرد.
روح اله مهدی لو افزود: دانش آموزان باید به طور دقیق نحوه عملکرد و هدف از ایجاد یا مفهوم تولید اپلیکیشن ها یا جست و جوگرهای اینترنتی را بشناسند.
وی بیان داشت: دانش آموزان باید بدانند که چیزی به نام سرچ گوگل یا مثلا اپلیکیشن اینستاگرام یا واتس آپ یا سروش یا تلگرام چه کارایی دارد.
مهدی لو  با اشاره به اینکه هدف از تولید این فضا برای دانش آموز باید مشخص شود، یادآورشد: متاسفانه شاهد هستیم که حتی بزرگسالان هم دراین خصوص اشراف لازم را ندارند.
این کارشناس ادامه داد: هدف گذاری برای استفاده از فضای مجازی به عنوان یک راهکار برای استفاده بهینه از این فضا اهمیت زیادی دارد .
مهدی لو پرسه زدن بیهوده و بی هدف  در فضای مجازی را یک آفت دانست و عنوان کرد: دانش آموزان باید بدانند که در فضای مجازی به دنبال چه چیزی می گردند که این مهم باید در آموزش مدارس گنجانده شود.
وی تصریح کرد: حضور دانش آموز دراین فضا، باید زمان بندی شود و ابتدا و انتهای استفاده از فضای مجازی برای او مشخص شود. 
این کارشناس ادامه داد: با رعایت این نکات می توان از بار غیر ارزشی فضای مجازی کاست و آن را به ابزاری برای کمک به مطالعه دانش آموز تبدیل کرد.
 و ی تاکید کرد: اگر دانش آموزی استفاده دقیق، درست و هدفمند از فضای مجازی را یاد بگیرد کمتر درگیر آفت ها و آسیب های آن می شود.

استفاده افراطی از فضای مجازی و چالش های تربیتی

رئیس اداره مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش البرز نیز در این زمینه اظهارداشت: میزان حضور دانش آموزان در فضای مجازی و پرسه زدن آنها در شبکه های اجتماعی یکی از موضوعاتی است که می توان آن را به لیست دغدغه های والدین اضافه کرد.

عزیز چابکی بیان داشت: اغلب جوانان و نوجوانان به ویژه دانش آموزان درایام تعطیلات تابستان با مشکل نحوه گذراندن اوقات فراغت روبرو هستند واز طرفی دیگر به دلیل نقش و تاثیر بالای فضاهای مجازی و شبکه های اجتماعی در زندگی آحاد جامعه،این فضاها به اشتباه جای زمان فراغت واستراحت جوانان راگرفته و این امر هم تهدید و هم فرصتی بزرگ محسوب می شود.

وی با اشاره به اینکه میزان حضور دانش آموزان در فضای مجازی و پرسه زدن آنها در شبکه های اجتماعی یکی از موضوعاتی است که می توان آن را به لیست دغدغه های والدین اضافه کرد ، یادآورشد: کمتر مادری را می توان سراغ داشت که از وقت تلف کردن های فراوان فرزندش در فضای مجازی شکایتی نداشته باشد.

چابکی خاطرنشان کرد: آسیب جدی که باید بیش از گذشته مورد توجه باشد، نفوذ شبکه های اجتماعی مانند"فیسبوک،وایبر، واتس آپ، لاین" در بین دانش آموزان است.

وی از گذران اوقات فراغت درشبکه های مجازی به عنوان یک چالش جدی تربیتی یاد کرد و افزود: اوقات فراغت می تواند پر بارترین و شور انگیزترین لحظات و برعکس ملال انگیزترین و بی ثمرترین دقایق باشد.
این کارشناس  ادامه داد: ورود بی رویه و گذاران اوقات فراغت دانش آموزان در فضای مجازی و اینترنت به دلیل اینکه استفاده صحیح از شبکه های اجتماعی و ورود به فضای مجازی درجامعه ما به درستی تبیین وفرهنگ سازی نشده است و اغلب خانواده ها هم به دلیل ساختار سنتی چندان با این گونه فضا ها آشنایی ندارند، یک چالش جدی تربیتی است.

رئیس اداره مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش البرز گفت: فضای مجازی و رایانه امروز در زندگی ما انسان هاست و کودکان هم دراین فضای مجازی بازی می کنند.دانش آموزان و دانشجویان و... به نوعی دراین فضا هستند و به هرحال این محیط جزو جدایی ناپذیر از زندگی اشخاص است، لکن نکته مهم نحوه استفاده صحیح واصولی ازاین فضاست.
وی اضافه کرد: فضای مجازی به صورت شبکه های اجتماعی، امروز به صورت یک تکنولوژی مدرن دراختیار قرارگرفته است، لازمه استفاده ازاین تکنولوژی مدرن، داشتن فرهنگ استفاده از آن است و فقدان این فرهنگ آسیب های بسیاری را برجای می گذارد.

چابکی با بیان اینکه یکی از مشکلات برخی از کاربران ضعف اخلاق است، افزود: استفاده کنندگان این شبکه ها جوانان هستند و والدین این وسایل را برای فرزندان تهیه می کنند لذا ضرورت دارد قبل از تهیه این ابزارها عنصر اساسی اخلاق را به فرزندان بیاموزند و با آموزش به آنها تفهیم کنند که نباید وارد حریم خصوصی دیگران شوند.

وی به تاثیر فضای مجازی بر سلامت دانش آموزان پرذاخت و افزود: متاسفانه در سالهای اخیر دانش آموزان از فضای مجازی استفاده بی‌رویه می کنند و همین موضوع منجر به انزوای دانش آموزان شده است.

وی اظهارداشت : این هویت کاذب و زودگذر تصویری غیرواقعی برای افراد ایجاد می کند و منجر به این می شود که افراد دائما در تلاش و تکاپو برای حضور بیشتر در شبکه های اجتماعی همچون فیس بوک، وایبر، وی چت و… شوند.

مدیریت فضای مجازی 

مدیرکل آموزش و پرورش البرز گفت: والدین حضور دانش آموزان را در فضای مجازی با هدف پیشگیری از آسیب های اجتماعی مدیریت کنند.
سالار قاسمی افزود: پلیس فتا استان البرز نیز همواره بر این محور که والدین حضور دانش‌آموزان را در فضای مجازی مدیریت کنند، تاکید دارد.
وی بیان داشت : والدین در کنار آموزش های مدرسه باید به فرزندانشان یاد دهند که هدفمند و در زمان تعیین شده از اینترنت و فضای مجازی استفاده کنند و در این فضا سرگردان نباشند.
قاسمی  با اشاره به اینکه حل آسیب‌های اجتماعی فقط بر عهده آموزش‌ و پرورش نیست و همه ارگان‌ها و نهادها و به خصوص خانواده و والدین در تربیت درست و جلوگیری از دچار شدن دانش آموزان به آسیب‌های اجتماعی مسئولت دارند، یاد آور شد: استفاده بدون مدیریت و نظارت از فضای مجازی توسط دانش آموزان سبب بی‌حوصلگی، رنگ‌پریدگی، آسیب دیدن حافظه، مشکلات روحی روانی و صرف هزینه زیاد و بیهوده و مشکلات جسمی و حرکتی ازجمله برای عضلات گردن، بینایی و مفاصل دست‌و پا در بین این قشر از جامعه می‌شود.
وی خاطر نشان کرد: والدین باید آگاه باشند دانش‌آموزی که در فضای مجازی غرق باشد ارتباطش در عالم واقعی ضعیف‌تر است و در بدترین و منفی‌ترین شرایط هویت واقعی خود را از دست می‌دهد.
مدیرکل آموزش و پرورش البرز  تصریح کرد: فاصله گرفتن از هویت واقعی بیش‌ترین آسیب فضای مجازی است که برای سنین دانش‌آموزی بسیار خطرناک است.
وی با اشاره به اینکه فضای مجازی دارای ویژگی‌های مثبت نیز است که باید با مدیریت صحیح از آن استفاده شود و والدین باید در این زمینه مراقبت لازم را انجام دهند.
قاسمی اضافه کرد: آنچه اکنون نوجوانان و جوانان را به سمت خود سوق می‌دهد بحث ناهنجاری‌ها و آسیب‌های این حوزه است.
وی با تاکید بر اینکه افزایش سواد رسانه‌ای به خصوص در حوزه فضای مجازی برای مراقبت بیشتر در بین دانش‌آموزان در بین والدین بسیار مهم و حائز اهمیت است، ادامه داد: دانش آموزان باید آموزش ببینند که هدفمند و در زمان تعیین‌شده از اینترنت و فضای مجازی استفاده کنند که این مهم با مشارکت پلیس فتا و آموزش و پرورش در مدارس البرز دنبال می شود.
وی گفت : در آموزش‌ و پرورش رفتارهای پرخطر و آسیب‌های دانش‌آموزی شناسایی و متناسب با آن برنامه مقابله‌ای در قالب خودباوری، بالا بردن قدرت نه گفتن، آموزش مراقب از خود، توانمندسازی در همه زمینه‌ها، آموزش‌ها پیشگیرانه، آموزش کارکنان آموزش ‌و پرورش، برگزاری جشنواره‌های مختلف دانش‌آموزی، نمایشگاه آسیب‌های فضای مجازی سیار در مدارس پیش بینی و در حال اجراست.
این مسئول بابیان اینکه بسیاری از اولیای دانش آموزان آگاهی سواد رسانه‌ای لازم را در بخش فضای مجازی ندارند، اظهار کرد: این تفاوت موجب شکاف بین والدین و دانش آموزان شده در حالی که آگاهی‌بخشی به دانش‌آموزان در کانون خانواده بیشترین اهمیت را دارد.
قاسمی یاد آورشد: بی‌توجهی والدین به فرزندان سبب پناه بردن فرزندان به فضای مجازی و سرگرم کردن خود می‌شود لذا والدین باید وقت کافی برای فرزندان و توجه به آنان بگذارند تا دچار کمبود عاطفه یا مشکل روحی و روانی نشود که این خود عاملی مهم در سوق دادن فرزندان به سمت فضای مجازی محسوب می شود.
وی ادامه داد: پلیس فتا استان البرز همواره توصیه می کند که دانش آموزان هرگز فایلی را بدون هماهنگی با والدین خود بر روی رایانه دانلود نکنند و همواره مراقب باشند تا هیچگونه اطلاعاتی در مورد خود یا افراد خانواده خود را، هرگز بر روی اینترنت منتشر نکنند.
مدیر کل آموزش و پرورش البرز عنوان کرد: بنا به توصیه پلیس فتا استان البرز اگر دانش آموزان از اتاق‌های گفت وگو Chat Rooms استفاده می‌کنند باید از نام‌ واقعی یا آدرس ایمیل خود استفاده نکنند و نام های متفاوت بکار ببرند.
قاسمی خاطر نشان کرد: به منظور گسترش دامنه آگاهی بخشی به والدین و هوشیار کردن دانش آموزان نسبت به پیامدهای منفی فضای مجازی در کانون خانواده و اجتماع انتظار می رود رسانه ها به این موضوع مهم بیشتر توجه کنند.

وی گفت: طرح نماد یکی از برنامه های مهم آموزش و پرورش در زمینه پیشگیری و کاهش آسیب های اجتماعی است.
قاسمی هدف از اجرای این طرح ملی را شناسایی و مراقبت از دانش آموزانی که در معرض آسیب های اجتماعی در مناطق آسیب زا قرار دارند ذکر کرد.
وی یادآورشد: با رویکرد جدید تربیتی و مهارتهای زندگی در آموزش و پرورش امیدواریم نیروی انتظامی و آموزش و پرورش بتوانند گام های بلندی در راستای سلامت دانش آموزان و پیشگیری از آسیب های روانی و اجتماعی بردارد.

آگاهی بخشی به خانواده ها 

فرمانده نیروی انتظامی استان البرز نیز بر آگاه سازی دانش آموزان در خصوص آسیب های فضای مجازی در مدارس و منازل تاکید کرد.
سردار عباسعلی محمدیان افزود: افزایش آگاهی دانش آموزان در بخش فضای مجازی ، یکی از راهکارهای پیشگیری از آسیب های اجتماعی است.
وی با اشاره به اینکه تعامل هرچه بیشتر آموزش و پرورش و نیروی انتظامی ضریب سلامتی را در جامعه در پی دارد، اظهارداشت: نیروی انتظامی در بخش های آموزشی، تربیتی، امنیتی و پیشگیری از آسیب های اجتماعی می تواند با آموزش و پرورش همکاری تنگاتنگی داشته باشد.
محمدیان گفت: هر ساله بین آموزش و پرورش و نیروی انتظامی تفاهم نامه همکاری منعقد می شود تا برنامه های مختلفی به ویژه در حوزه های پیشگیری از آسیب های اجتماعی تدوین و به اجرا درآید.
وی در ادامه به آسیب های فضای مجازی و رویکرد نسل جوان و نوجوان نسبت به فضای مجازی پرداخت و خاطرنشان شد: بهترین راه مقابله با خطرات فضای مجازی آگاهی دادن به نوجوانان و جوانان است .

فضای مجازی در یادگیری دانش آموزان اختلال ایجاد کرده است

معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش نیز در این زمینه گفت: فضای مجازی در یادگیری دانش آموزان اختلال ایجاد کرده است که به مطالعه سرسری و کاهش سرانه کتاب انجامیده است.

علیرضا کاظمی بیان داشت: امروز جهان طبیعتاً در نقطه عطفی قرار گرفته است و در پشت سرمان دوره‌های مختلف زندگی را پشت سر گذاشته است؛ اکنون در دوره اینترنت و فضای مجازی و سایبری هستیم که نیازمند ساختار سازی و توانمندسازی است.

وی اضافه کرد: در گذشته نهاد خانواده و نهاد مکتبخانه را داشتیم که تربیت را شکل می‌داد و بعدها نهاد جامعه اضافه شد، اما در جامعه امروز یک فضای دیگری به این سه نهاد اضافه شده است که سایبری است و ضریب نفوذ آن از نهادهای دیگر بیشتر است.

کاظمی بیان داشت: فضای مجازی می‌تواند به عنوان یک ظرفیت ارزشمند در اختیار نهاد تعلیم و تربیت قرار بگیرد به شرطی که استلزامات و زیرساخت‌ها در تعلیم و تربیت شکل بگیرد، در حالی که الان استفاده از آن تک ساحتی و آن هم در حوزه علم و فناوری است، اما ما به دنبال تربیت چند ساحتی هستیم که تربیت دینی از جمله آنهاست.

وی  خاطرنشان کرد: دانش آموزان در فضای فیزیکی مدرسه، خانه و جامعه و همچنین فضای ذهنی و خیالی سیر می‌کنند، اما امروز فضای سوم در پیش روی دانش‌آموزان است که فضای مجازی است که شهر بی قانون است؛ این فضا خطرناک و غیرقابل کنترل است.

 وی با بیان اینکه در کنار فرصت استفاده از فضای مجازی، تهدیداتی وجود دارد، گفت: اطلاعات بی‌کیفیت، غلط، پخش شایعات، کاهش ارتباطات واقعی، تعارضات ارزش‌ها، ایجاد تداخلات در شخصیت بچه‌ها، شبهه افکنی در حوزه اعتقادی و شکستن حریم شخصی، آسیب‌های خیلی جدی وارد کرده است.

معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش تصریح کرد: فضای مجازی سبک زندگی را تغییر داده و پرخاشگری را در خانواده شکل داده است.

کاظمی عنوان کرد: فضای مجازی در یادگیری دانش آموزان اختلال ایجاد کرده است که به مطالعه سرسری و کاهش سرانه کتاب انجامیده است و تقریباً باعث شده است که دقت در حوزه‌های مختلف را کاهش دهد.

وی با اشاره به اینکه فضای مجازی پیامدهای اخلاقی و اعتقادی ایجاد کرده و فضای هرزه نگاری ایجاد شده است، افزود: یکی از دلایل مهم بالارفتن سن ازدواج، فضای مجازی است

کاظمی گفت: بسیاری از آسیب‌های دانش آموزان ناشی از فقدان مهارت‌هاست و باید سواد رسانه‌ای و مهارت‌های دانش‌آموزان را در برابر فضای مجازی بالا ببریم و در این راستا آموزش مربیان و خانواده‌ها مهم است.