حدود یک‌سوم از دختران دانش‌آموز حالتی از افسردگی دارند

دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز سلامت روان سلامت روان سلامت روان سلامت روان سلامت روان سلامت روان سلامت روان افسردگی افسردگی افسردگی افسردگی افسردگی افسردگی افسردگی افسردگی 

به گزارش شبنم همدان به نقل از مهرخانه : مسأله سلامت روان در دنياي پيچيده و متغير امروزي با چالش‌هايي روبه‌رو شده است و باید در برنامه‌ريزي‌هاي اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي این چالش‌ها را به درستی مدنظر داشت. اهمیت توجه به سلامت روان نسل جوان و نوجوان و به‌خصوص دختران نوجوان كه پرورش‌دهندگان نسل آينده هستند، بيشتر احساس مي‌شود. 

مطالعات نشان مي‌دهد اگر دانش‌آموز مشكلات و تضادهاي رواني داشته باشد، قدرت سازگاري با محيط مدرسه، معلمان، دوستان، خانواده و جامعه را نخواهد داشت و مشكلات او روزبه‌روز گسترده‌تر مي‌شود. شواهد موجود و يافته‌های مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد كه شيوع و فراواني مسائل و مشكلات روان‌شناختي به‌خصوص در بين نوجوانان در حال گسترش است و همین امر ضرورت توجه به دوره نوجوانی را بیشتر نشان می‌دهد.

ضرورت توجه به سلامت روانی نوجوانان
ورود به دوره نوجواني با تحولات بسيار عميقي از نظر زيستي، رواني و اجتماعي همراه است كه موجب برهم خوردن تعادل و توازن جسماني و رواني آنها می‌شود و به همین دلیل از این دوران به‌عنوان دوران بحران، طوفان، استرس، دوره زايش دوباره و هويت‌طلبي ياد كرده‌اند. عدم تعادل و بي‌ثباتي عاطفي يكي از بارزترين ويژگي‌هاي دوره نوجواني است و اين درحاليست كه بسياري از آسيب‌هاي رواني در دوران بزرگسالي ادامه مشكلات دوران كودكي و نوجواني است. 

در كنار تلاشي كه براي سلامت جسمي دانش‌آموزان انجام مي‌گيرد، بايد عوامل آسيب‌رسان به ساختار روحي و رواني آن‌ها را بهتر درك كرد تا بتوان راه‌حل مناسبی براي پيشگيري و جبران این عوامل آسیب‌زا پیدا کرد زیرا اگر دوره نوجواني بدون مشكل سپري شود، نوجوان به بزرگسالي سالم تبديل خواهد شد.

حدود یک‌سوم از دختران دانش‌آموز حالتی از افسردگی دارند
شيوع اختلالات رواني در دوره پيش از نوجواني بسيار نادر است و در هر دو جنس تفاوتي ندارد؛ در حالي‌كه در دوره نوجواني این اختلالات با شيب بسيار تندي افزایش می‌یابد. در اين ميان، دختران نسبت به پسران از شيوع بالاتر اختلال رواني برخوردار هستند زیرا نسبت به عوامل مختلف روانی و اجتماعی آسیب‌پذیری بیشتری دارند. استرس، افسردگي و اضطراب از شايع‌ترين اختلالات در اين دوران هستند و عواملی مانند مسایل بیولوژیکی، نقش جنس، استرس‌های محیطی، محدود بودن منبع رضایت و محدودیت مشارکت اجتماعی دختران را می‌توان از دلایل بروز این اختلالات به‌شمار آورد.

بیشترین مشکل دختران دانش‌آموز عدم تعامل مثبت با خانواده و معلمان است که این موضوع آن‌ها را از نظر روحی، مستعد اضطراب و افسردگی می‌کند. به‌طوری که طبق آمار حدود یک‌سوم دختران دانش‌آموز حالتی از افسردگی را دارند که حتماً باید برای درمان و همچنین پیشگیری از این معضل فکر اساسی شود.

اختلال اضطرابی دانش‌آموزان
اختلال اضطرابی نیز از شایع‌ترین اختلالات در میان دختران دانش‌آموز است. این اختلال باعث می‌شود دانش‌آموز اضطراب را بیش از آن‌چه طبیعی و برای ادامه زندگی لازم است، تجربه کند و دچار علائمی مانند بی‌قراری، احساس تحت فشار بودن، مشکل در تمرکز، خستگی، تحریک‌پذیری، بی‌صبری و بی‌خوابی شود. همچنین، افرادی که به اختلالات خلقی مبتلا می‌شوند گرفتار مسایلی مانند افسردگی، خوشی غیرمعمول، پرحرفی و پرش افکار خواهند شد. این اختلالات بر عملکرد دانش‌آموز تأثیر می‌گذارد و افت تحصیلی و روحی او را به همراه دارد. 

مشکلات دانش‌آموزان برای تثبیت هویت خود در سن بلوغ
مشکل دیگری که دختران دانش‌آموز دوره متوسطه با آن درگیر هستند این است که در سن بلوغ می‌خواهند هویت خود را ثبت کنند و خودی را که دوست دارند به دیگران نشان دهند. این وضعیت حالت سردرگمی به دنبال دارد و آنها انتظار دارند جدی گرفته شوند، به آن‌ها اهمیت داده شود، با آن‌ها گفت‌وگو شود، در خانواده از آن‌ها مشورت خواسته شود، در مدرسه در گروه‌های تیمی باشند و به عنوان یک نفر از یک گروهی که مورد پذیرش است، شناخته شوند. زمانی که این خواسته‌ها با چالش مواجه می‌شود، اختلالات افسردگی و اضطرابی در این دختران افزایش پیدا می‌کند و سلامت روانی آنها به خطر می‌افتد. 

وزارت آموزش و پرورش در رابطه با وضعیت سلامت روانی دانش‌آموزان وظایفی برعهده دارد و این وظایف را از طریق اجرای طرح‌هایی بایستی به انجام برساند. در ادامه این گزارش به برخی از طرح‌هایی که مسؤولان این وزارت‌خانه خبر از انجام آن داده‌اند اشاره می‌کنیم. 

طرح آسیب‌شناسی روانی – اجتماعی دانش‌آموزان
طرح آسیب‌شناسی روانی – اجتماعی دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه دوم یکی از طرح‌هایی بود که به همکاری معاونت امور زنان و خانواده و دفتر مشاوره وزارت آموزش و پرورش در سال تحصیلی 94-95 به مرحله اجرا درآمد. در قالب این طرح آزمون نئو و سلامت روانی و رفتاری ویژه دانش‌آموزان دختر برگزار شد و آنها به فرم‌های سلامت روان پاسخ دادند. 

مهناز احمدی‌دستجردی؛ مدیرکل امور زنان و خانواده وزارت آموزش‌وپرورش در رابطه با نتایج برگزاری این طرح گفت: "ما پس از جمع‌آوری آمارها و تجزیه و تحلیل آنها نتایج را در اختیار معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری به عنوان مجری طرح قرار دادیم اما فعلاً از اعلام نتایج معذوریم تا مجری طرح آنها را اعلام کند. براساس نتایج این طرح باید برنامه‌های آموزشی متناسب در استان‌ها طراحی و اجرا شود. مثلاً اگر در استانی افسردگی و در استان دیگر پرخاشگری آمار بالایی دارد باید برنامه‌های متناسب با این مسأله به تدوین شود و به مورد اجرا درآید". تاکنون اطلاع‌رسانی در این زمینه از طرف معاونت امور زنان صورت نگرفته است.

سند ائتلاف نظام مراقبت اجتماعي از دانش‌آموزان
یکی دیگر از طرح‌های موجود در خصوص ارتقای سلامت روانی دانش‌آموزان، «سند ائتلاف نظام مراقبت اجتماعي دانش‌آموزان» است. شوراي عالي رفاه و تأمين اجتماعي، در آذر ماه سال ١٣٩٤، این سند را به عنوان ميثاق همكاري‌هاي چندجانبه بين وزارت آموزش و پرورش، قوه قضاييه، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي آموزشي، وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي، كميته امداد حضرت امام خميني(ره)، ستاد اجرايي فرمان حضرت امام خميني(ره)، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، نيروي انتظامي و سازمان بهزيستي كل كشور، تصويب كرد. 

اين سند براي هم‌افزايي و يكپارچه‌سازي ظرفيت‌ها و گسترش همكاري‌ها براي استقرار نظام مراقبت اجتماعي دانش‌آموزان تدوين شده است. چارچوب اين ائتلاف، با تأكيد بر سه محور شناسايي، آموزش و مداخله طراحي شده و فعاليت‌هاي ترويجي و مكمل را نیز در برمی‌گیرد. نادر منصوركيايي، مديركل دفتر مراقبت در برابر آسيب‌هاي اجتماعي وزارت آموزش و پرورش در توضيح سند ائتلاف سه محور اصلی آن را ذکر می‌کند که شامل موارد زیر است: 

1.    شناسايي و غربال‌گري در مدارس از طريق شواهد ميداني، آزمون‌هاي استاندارد رواني، آزمون‌هاي خطرپذيري، شواهد كلينيكي و چك‌ليست‌ها؛

2.    آموزش‌هاي رشدمدار شامل آموزش و توانمندسازي معلمان و والدين، توليد برنامه درسي پيشگيري مربوط به هر دوره تحصيلي و منابع كمك‌آموزشي آن، برگزاري و اجراي دوره‌هاي آموزشي رشد مدار پيشگيري و اجراي فعاليت‌هاي مكمل و ترويجي؛

3.    مداخلات وضعي و رواني - اجتماعي؛ شامل اقدامات مداخله‌اي براي كاهش عوامل مخاطره‌آميز (از جمله اقدامات انتظامي و مناسب‌سازي فضاها)، برگزاري جلسات و دوره‌هاي آموزشي براي خانواده‌ها (به ويژه موارد لازم‌التوجه)، خدمات و حمايت‌هاي رواني - اجتماعي، خدمات مددكاري به خانواده‌ها، معاضدت‌هاي حقوقي و مالي مورد نياز، مشاوره‌هاي خانوادگي و فردي، معاضدت‌هاي تحصيلي و درمان و بازتواني.

البته این‌که این سند در قالب چه برنامه‌هایی به اجرا رسیده و چه نتایجی در پی داشته و آیا تأثیری در وضعیت سلامت روان دانش‌آموزان، به‌ویژه دانش‌آموزان دختر داشته است یا خیر، مشخص نیست. 

تهیه نیمرخ سلامت روانی، اجتماعی و تحصیلی دانش‌آموزان
مسعود شكوهي، مدير كل امور تربيتي و مشاوره وزارت آموزش وپرورش در پایان سال‌ تحصیلی گذشته اعلام کرد براي اقدام زودهنگام به منظور شناسایی عوامل خطر و رفتارهای پرخطر و عوامل حمايتي در مدارس با استفاده ابزارهاي استاندارد جهت ترسيم نيم‌رخ رواني - اجتماعي دانش‌آموزان دوره متوسطه اول، اجراي طرح‌هاي توانمندسازي رواني - اجتماعي و تحصيلي دانش‌آموزان، آموزش آداب و مهارت‌هاي زندگي و مهارت‌هاي صحيح ارتباطي به منظور شخصيت‌سازي، سالم‌سازي فرآيند رشد فردي آنها، تقويت سازوكارهاي خودكنترلي، آموزش مهارت‌هاي اجتماعي بر مبناي نتايج تحليل آزمون‌هاي غربال‌گري و نيازسنجي‌هاي جامع در دستور وزارت آموزش و پرورش قرار گرفته است. با توجه به نکات مذکور، نسبت میان این طرح و سند ائتلاف نظام مراقبت مشخص نبوده و این‌که آیا این طرح در راستای آن سند یا طرحی موازی با سایر طرح‌هاست، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. همچنین مشخص نیست که این طرح تا چه مرحله به اجرا درآمده و چه نتایجی در پی داشته است.

طرح همیار مشاور در مدارس متوسطه دوره اول
طرح دیگری که آموزش و پرورش در رابطه با ارتقای سلامت روانی دانش‌آموزان اجرا می‌کند، طرح همیار مشاور در مدارس متوسطه دوره اول است که اين طرح با رويكرد آموزش هم‌سالان و مشاركت دانش‌آموزان نوجوان انجام مي‌شود. دلیل این امر هم این است که نوجوانان در این سن، بیشتر تحت‌تأثیر هم‌سالان خود هستند و برای طرح مسایل و مشکلات خود و دریافت کمک، ابتدا به گروه هم‌سالان مراجعه می‌کنند. 

دانش‌آموزان همیار مشاور از بین دانش‌آموزان داوطلب انتخاب می‌شوند و در کارگاه‌های آموزشی و توجیهی شرکت می‌کنند. مسؤولیت این دانش‌آموزان شامل تسهیل‌گران راهنمایی و مشاوره، ایجاد فضای یادگیری مثبت و مناسب با مأموریت‌های مدرسه، قوام‌بخشی فرهنگ عمومی و کارکردهای مشاوره‌ای و راهنمایی در مدرسه، کمک به رشد مهارت‌های فردی و اجتماعی دانش‌آموزان، یاری‌رسانی به همسالان خود در زمینه‌های بهداشت روان، تحصیلی و شغلی، ارجاع دانش‌آموزان نیازمند خدمات بهداشت روان، راهنمایی و مشاوره به مشاور مدرسه، همکاری با مشاور مدرسه در اجرای برنامه‌های بهداشت روان و همکاری با تشکل‌های دانش‌آموزی در مدرسه است.

منابع
- مقاله بررسي وضعيت سلامت رواني دانش‌آموزان دختر دبيرستاني شهرستان قم؛ عباس حبيب زاده؛ مجله دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، سال پانزدهم، شماره 3، پاییز 1393.
- بررسي ميزان شيوع افسردگي، اضطراب و استرس در دانش آموزان دختر دبيرستاني شهر مشهد و ارتباط آن با برخي از رفتارهاي مرتبط با سلامت؛ معصومه كردي، سهيلا محمدي ريزي، محمدتقي شاكري، مرتضي مدرس غروي، جواد صالحي فدردي؛ مجله طلوع بهداشت (دو ماهنامه علمی پژوهشی دانشکده بهداشت یزد)؛ سال سیزدهم، شماره پنجم، آذر و دی ماه 1393.

انتهای پیام/ص

دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز دختران دانش آموز سلامت روان سلامت روان سلامت روان سلامت روان سلامت روان سلامت روان سلامت روان افسردگی افسردگی افسردگی افسردگی افسردگی افسردگی افسردگی افسردگی