با بررسی و نگاهی دقیق به موضوعات مختلف در فضای مجازی می‌توان پی برد که اینترنت ابزاری قدرتمندی است که هم می‌تواند باعث رشد علمی،فرهنگی و تعلیم و آموزش در بین نوجوانان شود و هم اینکه باعث بروز فسادهای فکری و رفتاری شود.
حضور در فضای مجازی و استفاده از ابزارها و امکانات متنوع آن برای خانواده و فرزندان امری اجتناب‌ناپذیر است، پس چه خوب است قبل از آن‌که فرزندان را تنها و بدون آمادگی در این فضا رها کنیم، فرصت‌ها و تهدیدات فضای مجازی را بشناسیم و خانواده خود را برای بهترین بهره‌برداری آماده کنیم.در این راستا دسترسی کودکان و نوجوانان به فضای مجازی بدون نظارت آسیب‌زا است.

نقش دستگاه های اجرایی ونظارتی بر کنترل فضای مجازی

ایجاد جذابیت در فضای مجازی و تامین امنیت برای کودکان، نیاز به هم‏‌اندیشی و همکاری دستگاه‏های مختلف و استفاده از توان و ظرفیت گروه‏های تخصصی مرتبط با این امر، به ویژه با تمرکز بر کاربران کودک و نوجوان دارد. تصویب قوانین مربوط با جرایم اینترنتی و تعیین مجازات‏های متناسب، به ویژه جرایمی که کودکان و نوجوانان را هدف قرار می‏دهند، گسترش نفوذ و فعالیت پلیس سایبری کشور، که مسئولیت پایش و کنترل تولید و تبادل محتوا در اینترنت را برعهده دارد، تصویب اسناد بالادستی مرتبط با این موضوع، از جمله «سند حمایتی و برنامۀ اقدام توسعۀ خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان» و یا تشکیل «شورای عالی فضای مجازی» و دیگر قوانین و نهادها، از اهم تلاش‏هایی بوده است که در سال‏های اخیر در کشورمان برای تامین امنیت و تولید محتوای جذاب و مناسب اینترنتی، صورت گرفته است.

به رغم همه کوشش‏ها و دستاوردهای نهادهای مذکور و دیگر دغدغه‏‌مندان و دلسوزان، جای خالی اقدامات دیگری از جانب خانواده‏ها و گروه‏های مرتبط دیگر احساس می‏شودکه داشتن سواد رسانه ای به این امر کمک شایانی خواهدکرد.

آموزش ندادن سواد رسانه‌ای درست به کودکان و نوجوانان، عواقب پر خطری همچون اختلال در هویت، کمرنگ شدن ارزش‌ها، بی‌توجه به اخلاق درونی و صفات نیک و ارزشمند انسانی، تشویق رفتارهای نمایشی از طرف جامعه و تمکین آن‌ها از سوی کودک، ارزش مداری و تأیید دلربایی، جذابیت‌های ظاهری و اغواگری در جامعه، روی آوردن به فضای مجازی با هر بار دیده نشدن وی در دنیای واقعی، ، ضعف اعتماد به نفس و خودکم بینی و ظاهر بینی را به دنبال خواهد داشت.

مدیریت حضور کودکان و نوجوانان در فضای مجازی با هوشمندی والدین

- در دسترس آن‌ها باشیدکودکان در زمانی که حضور فعالانه و به موقع پدر و مادر خود را بخصوص در مواقعی که به آن‌ها نیاز دارند، احساس نکنند، بیش‌تر به سمت فضای مجازی گرایش پیدا می‌کنند و در نتیجه احتمال بیش‌تری وجود دارد که به استفاده نادرست از اینترنت روی بیاورند.

- والدین باید توجه داشته باشند که رمز عبور دستگاه‌های الکترونیکی کودکانشان را مدیریت کرده و حتما خود نیز از آن اطلاع داشته باشند. در غیر این صورت کودکان با علم به این مساله که والدین هیچ‌گونه دسترسی به اطلاعات آن‌ها ندارند، ممکن است سوءاستفاده کنند.

-توانمندسازی کودکان و نوجوانان برای زیستن در عصر کنونی به جز یادگیری سواد رسانه‌ای ممکن نیست، چرا که رسانه‌ها مبنایی القایی دارند و همین نکته باعث می‌شود تا به راحتی مخاطب منفعل را با واقعیت‌های ساختگی خود فریب دهند و همان گونه که می‌خواهند او را تربیت کنند. -همانطور که بر رفتار فیزیکی فرزند خود در فضای حقیقی، رفت و آمدها، نوع بازی، دوستان و ... نظارت دارید در این فضا نیز نظارت دقیق تری داشته باشید، بر آنچه به عنوان محتوا و بازی کودکانه در اختیار فرزند شما قرار می گیرد دقیق باشید برای این کار بهترین و هوشمندانه ترین رفتار شما همراهی کودکان در خرید و انتخاب بازی های رایانه ای و موبایلی و ... است که موجب می شود سواد رسانه ای آنها نیز افزایش یابد.

-در مرحله بعد آموزش سواد رسانه ای به کودکان برای اینکه فرزندان شما با هنجارهای خانواده آشنایی بیشتری پیدا کنند و در واقع از نوع رفتار شما به گونه ای تربیت شوند بهتر است گاهی با یکدیگر بازی های رایانه ای که برایشان مناسب است و موارد ذکر شده در بالا نیز در آن رعایت شده را انجام دهید، با یکدیگر فیلم و عکس ببینید و ....

-یکی از مواردی که والدین باید به کودکان خود آموزش دهند، نحوه حضور و استفاده از فضای مجازی است، پس بهتر است والدین در رفتار خود نسبت به استفاده از گوشی تلفن همراه و حضور در فضای مجازی به دقت عمل کنند و به فرزندانشان هم آموزش‌های لازم را بدهند تا از سنین پایین این رفتارهای درست به صورت عادت در آن‌ها نهادینه شود.

-از نرم افزارهای کنترل زمان استفاده کنید. باید ساعت مشخصی را صرف فضای مجازی کرد، بهتر است به فرزند خود بیاموزیم برای حضور در فضای مجازی باید زمان مشخص و هدف مشخصی داشته‌ باشد.

-از موارد مهم دیگر این است که والدین در بروزرسانی دانش خود در رابطه با فضای مجازی پویاتر باشند.

-استفاده خانواده‌ها از نرم‌افزارهای فیلترینگ خانگی می‌تواند ساعت کار با سیستم را برای کودکان محدود کند،علاوه بر آن‌که ارتباط‌های انجام شده در بستر اینترنت را برای والدین مشخص کند که فرزند آنها از چه سایت‌هایی دیدن کرده و با چه کسانی در ارتباط بوده است.برای مثال، یکی از اقدامات وزارت ارتباطات برای دستیابی به این هدف، تعامل و رایزنی با اپراتورهای ارائه دهنده ی خدمات تلفن همراه و اینترنت، جهت نصب ابزارهای پیش فرض مدیریت والدین و رصد عملکرد کودکان در فضای مجازی است. در این برنامه‏‌ها، ابزارهای مورد استفاده ی کودکان برای دسترسی به اینترنت از جوانب مختلف، قابل تنظیم است و با اِعمال اینترنت پاک در آنها، فضای مجازی سالم و آموزنده‌ای برای کودکان و نوجوانان فراهم می‌شود. قابلیت نظارت، فعال‌سازی و غیرفعال نمودن برقراری تماس و ارسال پیامک، محدود کردن میزان مصرف برنامه‌ها و تعریف دسترسی‌های مجاز به تنظیمات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، تنها بخشی از مواردی است که می‏تواند به مثابه ی سدی محکم در برابر خطرات فضای مجازی، عمل کند.

- همچنین برخی شبکه‌های اجتماعی هستند که ویژه کودکان راه‌اندازی شده‌اند و کاربرهای آن بچه‌ها هستند، با شناسایی آن‌ها تا حدودی می‌توان روی فعالیت‌ها و محتواهایی که در اختیار کودک قرار می‌گیرد، تسلط داشت.

- برای آموزش و افزایش آگاهی کودکان درباره فضای مجازی می‌توانیم مجموعه‌ای از قوانین پیرامون استفاده از اینترنت، ایمیل و پیام‌های مختلف تنظیم کنیم، کودکان باید مسئولیت‌پذیری در قبال اقدام‌هایی که انجام می‌دهند را فرا گرفته و حس قضاوت و داوری را در خود بهبود ببخشند و آن‌ها را نسبت به این مسأله آگاه کنیم که مخاطبان آنلاین آن‌ها در فضای مجازی لزوماً همان افرادی نیستند که بیان می‌کنند.

راهکارهای عدم وابستگی فرزندتان به فضای مجازی

برای اینکه فرزندتان به اینترنت وفضای مجازی اعتیاد پیدا نکند از موارد دیگر که به آن اشاره می کنیم استفاده کنید:

کتاب را فراموش نکنید
هرچقدر با کودکتان بیشتر همراه باشید و به وقت بازی و فضای مجازی او را همراه کنید، آن‌ها هم با شما بهتر و راحت‌تر همراه می‌شوند و می‌توانید برای آن‌ها کتاب بخوانید یا حتی از کتاب‌های صوتی که اتفاقا آن‌ها هم فراگیر شده‌اند، استفاده کنید.

کودکان را با هنر هفتم آشنا کنید
سینما و در کنار آن تلویزیون هم از دیگر اقلامی هستند که می‌تواند در وابستگی کودکان به فضاهای مجازی موثر باشند، سینمای کودک که اتفاقا چند سالی‌ست پر رنگ‌تر از قبل شده و متولیان فرهنگ هم تلاش می‌کنند در همه ماه‌های سال حتما فیلمی ویژه کودکان را در اکران داشته باشند، هم برای بچه‌ها اهمیت دارد هم سینما رفتن می‌تواند روی رابطه والدین با فرزند اثرگذار باشد.
در این میان تلویزیون هم مخصوصا در چند سال گذشته سریال‌هایی ویژه کودکان ساخته که هم ساعت پخش مناسبی دارند هم بر اساس اتفاقات و فرهمگ جامعه هستند. البته برنامه‌های استعدادیابی با محوریت بچه‌ها از اقداماتی‌ست که صدا و سیما مدتی‌ست در دستور کار قرار داده و با تمام نقدهایی که نسبت به شیوه اجرای آن‌ها وجود دارد، برنامه‌هایی ویژه هستند که برای کودکان جذابیت دارند.

بازی با هم‌سن را در دستور کار قرار دهید
ایجاد ارتباط میان بچه‌ها از سنین پایین وجود دارد و لازم نیست در این زمینه چیزی را به آن‌ها آموزش داد و تنها خانواده‌ها می‌توانند این فعالیت را بهبود ببخشند. برای اینکه بچه‌ها افرادی اجتماعی باشند، بیرون بردن آن‌ها اهمیت زیادی پیدا می‌کند، از همین رو بهتر است والدین وقتی را برای بیرون بردن فرزندشان و امکان بازی و تجربه در محیطی خارج از خانه را برای او فراهم کنند، در این صورت باعث افزایش مهارت‌های فردی و اجتماعی او هم می‌شوند.

تفکر انتقادی کودک خود را افزایش دهید
همچنین اگر نمی خواهید فرزندتان از برنامه ای استفاده کند نیز باید برایش به زبان ساده و شیوا توضیح دهید که چرا نباید از این برنامه استفاده کند با این کار علاوه بر کمک به رشد تفکر انتقادی فرزندانتان موجب می شوید کودکان در مواجهه با هر برنامه ای از خود این سوال را بپرسد که چرا باید این برنامه استفاده کند؟

با رعایت نکات بالا، والدین قادر خواهند بود هم‌زمان با در اختیار قرار دادن دستگاه‌های الکترونیکی نظیر موبایل، تبلت و رایانه برای کودکان، خیال خود را از بابت نحوه استفاده کاربران از اینترنت و تکنولوژی آسوده ساخته و در عین حال، آن‌ها را از فضای مجازی و فرصت‌های موجود در اینترنت محروم نکنند.