به گزارش  شبنم ها، مردم ایران از دیرباز در آستانه سال نو، سنت‌های زیبایی داشته‌اند که همدان نیز به عنوان "پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین" و سرزمین مادها از آن بی‌نصیب نمانده است.

در گذشته مردم همدان با روش‌های زیبایی به استقبال بهار می‌رفته‌اند که مرحوم "عباس فیضی" یکی از محققان فرهنگ عامه استان در کتاب خود به نام "آداب و رسوم قدیم همدان" به آن پرداخته است.

در این کتاب آمده است:

"مردم همدان 15 اسفند هر سال کرسی ها را برمی داشتند و دیگر به قول خودشان در سرد جا می‌خوابیدند و از آن‌جا که آن‌ها جزئی از طبیعت سرد همدان بوده و قوانین طبیعت بر آن‌ها نیز حاکم بود دوست داشتند؛ همچون درختان که از خواب بیدار می‌شوند و جوششی برای رویش برگ‌های تازه دارند؛ آن‌ها نیز تمامی مظاهر زندگیشان را نو کنند و کهنه‌ها را به دور اندازند به همین سبب نزدیکی‌های عید را "علف جوشان" می‌گفتند.

علف‌جوشان

آیین علف جوشان از آیین‌های کهنی است که در آستانه سال نو در بین مردم این دیار رواج داشت و مردم همدان در این آیین با گرفتن خون از گرده پشت و تیغ زدن به گوش، خون کهنه را به دور می‌ریختند تا خون تازه جایگزین آن شود که هنوز هم می توان آثار شیارهای خون گرفتن(حجامت) را در بدن افراد 70 ساله این شهر پیداکرد، آنان بر این اعتقاد بودند که اول باید خون تازه پاک شود تا زندگی جریان خوبی داشته باشد.

 زیارت قبور در جمعه آخر سال

جمعه آخر سال نیز در همدان آیین خاص خود را داشت به طوری که خیابان باباطاهر را در قدیم خیابان "لااله‌الا‌الله" می‌گفتند زیرا در محل امامزاده عبدا... کنونی، گورستان همدان قرار داشت و تمام خیابان پر از کوزه های سفالی تازه بود؛ مردم که به قبرستان می‌رفتند برای مردگان خیرات می‌دادند و بعد از برگشتن از قبرستان از اجناس لالجین خریداری می‌کردند و معتقد بودند که سال نو نیز باید کوزه نو داشته باشد.

حمام عید

حمام عید از دیگر رسوم مردم قدیم همدان بود که در این مراسم رفتن به حمام در آستانه عید آیین و رسوم خاص خود را داشت و از آن‌جا که اغلب محلات یک حمام بیشتر نداشت؛ بنابراین با "بوق" حمام مردانه یا زنانه می‌شد. حمام‌ها در نزدیکی‌های عید، سبزه و سفره برای به دست آوردن انعام و عیدی پهن می‌کردند و عیدانه می‌گرفتند و سلمانی‌ها نیز با گذاشتن سبزه در دکان یا محل کار خود یا به قول امروزی‌ها، مغازه از مردم پول و انعام می‌گرفتند.

خرید عید

خرید عید هم که معمولا از یک ماه به عید شروع می‌شد و مردم از لباس و کفش و پیراهن گرفته تا آجیل و شیرینی و ... و حتی قرض کردن فرش برای انداختن به خانه‌های خود و نیز کرایه کردن آن از سمساری‌ها به استقبال عید می‌رفتند.

چهارشنبه کله

همدانی‌های قدیم به چهارشنبه سوری نیز "چهارشنبه کُلِه" می‌گفتند و در آن موقع، وسایل آتش بازی همچون امروز وجود نداشت و بیشتر از جاروهای کهنه و کارکرده و به صورت کوتاه درآمده که دیگر قابل استفاده نبود؛ برای آتش زدن استفاده می‌کردند. آتش بازی شب چهارشنبه آخر سال تا نیمه‌های شب ادامه داشت.

کوسه گلین

کوسه گلین نیز از مراسم مهم ایام عید بود که پس از گرم شدن زمین و به اصطلاح "نفس آشکار" ظاهر می‌شدند و پیام‌آور رفتن زمستان بودند. کوسه معمولاً به شخصی گفته می‌شد که یک پوستین پشمی را بر عکس می‌پوشید یعنی آستریش به بیرون آشکار بود و زنگوله‌ای بزرگ به خود آویزان می‌کرد و ریسمان ضخیمی به کمر می‌بست و "گلیمی" هم معمولاً پسر 18 ساله‌ای بود که چادر به سر می‌کرد و با همراهان خود که یک دهل‌زن و یک حامل کیسه بوده و گندم و بلغور و دیگر هدایایی که مردم به آن‌ها می‌دادند را حمل می‌کرد؛ رهسپار کوچه‌های همدان می‌شد".

بازشدن بخت در کنار شیرسنگی

مردم همدان در سیزده بدر نیز معمولا به هفت لانجین(سنگی بزرگ بود که هفت گودی مثل لانجین(ظرف کشک‌سابی سفالی) داشت) که در مسیر رودخانه دره مرادبیک وجود داشت می‌رفتند.

یکی از گودی‌ها در زیر سنگ بزرگی بود که می‌گفتند آن لانجین قهره کرده و به پایین آمده و گروهی هم به اطراف امامزاده خدر(خضر) و بعضی هم به اطراف مجسمه "سنگ شیر" می‌رفتند.

دختران دم‌بخت با مالیدن شیره به سنگ و چسباندن ریگ و سنگریزه به شیرسنگی برای باز شدن بخت خود دعا کرده و به اصطلاح "مراد" می‌خواستند.

سمیه مظاهری

منبع: نافع