به گزارش شبنم ها 

نشاط و شادی از ملزومات زندگی سالم است و همه افراد جامعه در صورتی که از سلامت روحی برخوردار باشند تمایل دارند زندگی با نشاط و سالمی داشته باشند اما تحقیقات نشان می‌دهد جامعه ما جزء جوامع کم نشاط و نسبتا افسرده است. در این بین اخیرا موج و سخنان جدیدی در سطح جامعه برای ایجاد نشاط اجتماعی از سوی محافل و افراد مختلف مطرح می‌شود که گویا تنها عامل ایجاد نشاط اجتماعی فقط اجرای کنسرت در جامعه است بدون آنکه به این موضوع به شکل علمی و ریشه‌ای نگاه کرده باشند.

از این رو در میزگردی با حضور دکتر مجید سرکانی، دکترای جامعه شناسی و استاد دانشگاه و دکتر فاطمه مرادعلیان روانشناس و استاد دانشگاه در خصوص راه‌های ایجاد نشاط در جامعه و تاثیر عوامل گوناگون  بر روی نشاط اجتماعی به بحث و گفتگو نشستیم.

نافع: تعریف نشاط اجتماعی از منظر جامعه شناسی و روانشناسی چیست؟

سرکانی: نشاط به مفهوم یک تبلور آزاد اندیشانه در فرد است که بتواند محتویات ذهنی خود را به نحو صحیح و عالی بروز دهد. در واقع نشاط یک نوع عملیات درونی در فرد است که با وجود مسائل مختلف جامعه خود را بروز می دهد.

مرادعلیان: در روانشناسی نشاط در سه جزء دیده می شود، هیجانات مثبت، رضایت از زندگی و نبود هیجانات منفی از جمله افسردگی و اضطراب.

نافع: در جامعه چه عواملی بر شادی و نشاط افراد موثر است؟

سرکانی: از منظر جامعه شناسی نشاط در هر جامعه‌ای به عوامل مختلفی چون مسائل مادی، خانواده، مدرسه، جامعه، مردم و حکومت وابسته بوده و همه اینعوامل در ایجاد یا سلب نشاط اجتماعی نقش دارند.

مرادعلیان: عواملی که از نظر  روانشناسی بر شادی و نشاط تأثیر دارند عبارتند از:

1-شخصیت؛ نوع شخصیت می‌تواند بر شادی تاثیر داشته باشد. به طور کلی با دو تیپ شخصیتی درونگرا و برونگرا مواجه هستیم. پژوهش‌های طولی نشان داده که برونگرایی، وجود هیجانات عاطفی مثبت و شادی  می‌تواند 17 سال آینده فرد را مشخص کند و نتایج این شادی 17 سال بعد در زندگی فرد خود را نشان می دهد.
2-عزت نفس؛ اساسی‌ترین عامل شادی از نظر صاحبنظران روانشناسی عزت‌نفس است. هرکس عزت نفس داشته باشد صد در صد شاد است. عزت نفس با اعتماد به نفس خیلی فرق دارد. عزت نفس نوعی احساس رضایت درونی است که موجب می شود فرد از شرایط موجود خود راضی باشد.
3-سرمایه اجتماعی: روابط اجتماعی، دوستی‌ها و احساسات در شادی افراد تآثیر دارد و افرادی که دارای ارتباطات گرم‌تر و بیشتری هستند موفقیت بیشتری در شاد کردن خود دارند.
4-اوقات فراغت: اگر اوقات فراغت با عوامل شادی بخش مانند موسیقی و ورزش پر شود می تواند تاثیر مثبتی بر نشاط فرد داشته باشد. ورزش با تاثیر مستقیم بر جسم و گردش خون و تنفس فرد، شادی را در وی ایجاد می کند.
5-وضعیت اقتصادی و رضایت شغلی؛ در خصوص شرایط اقتصادی این نکته قابل توجه است که زیاد بودن سرمایه و پول موجب نشاط نمی‌شود، بلکه رضایت از وضعیت اقتصادی و شغلی می‌تواند موجب نشاط فرد شود که به نوعی با عزت نفس ارتباط مستقیم دارد.
6-سلامت؛ سلامت و نشاط با هم در ارتباط مستقیم هستند و عوامل مثبت و شادی می تواند سیستم ایمنی را بهبود بخشد و برعکس سلامتی می‌تواند بر شادی و نشاط تاثیر داشته باشد.
7-وضعیت تاهل؛ افراد متاهل شادمانی بیشتری نسبت به افراد مجرد دارند. هرچند تأهل دغدغه‌ها و مسئولیت خاصی را در پی خواهد داشت اما افراد متأهل از نظر روحی شادمانی بیشتری نسبت به افراد مجرد دارند.
8-اعتقادات مذهبی: فرد با ایمان دارای اعتقادات معنوی است و کمتر احساس پوچی می کند.

نافع: آیا تاثیرگذاری اعتقادات مذهبی بر روی نشاط در همه دنیا مطرح است یا فقط جوامع مذهبی آن را می پذیرند؟

سرکانی: دین عامل اصلی شادمانی و نشاط درونی است و علم جامعه‌شناسی نیز بر این باور تاکید دارد. جوامع غربی و اروپایی نیز بر این موضوع اذعان دارند که افرادی که خود را متکی به یک نیروی ماورایی می‌دانند و می‌توانند بر آن تکیه کنند دیرتر دچار بحران‌های روحی می‌شوند.  در هر دین و مذهبی این نیروی ماورایی یک نام دارد و در مجموع ما آن را با نام خدا می‌شناسیم و این خدا در معنای واقعی باید به خود آمدن تعبیر شود. این نیروی ماورایی در دین اسلام الله، در دین یهودیت ، یَهُوَ؛ در دین مسیحیت، الاهیّو ؛ در دین زردشت ، اهورامزدا و در بقیه ادیان نام‌هایی دارد که مجموع همه اینها می‌شود خدا و باید با خودشناسی به آن نیرو متصل شویم به همین جهت در فرد نشاط ایجاد می کند.

نافع: آیا شادی با نشاط هم معنی است؟

مرادعلیان: شادی زودگر است و آن چیزی است که در ظاهر افراد هم دیده می‌شود اما نشاط پایدار است. ممکن است فردی که افسرده است در یک لحظه در اثر یک عامل بیرونی بخندد و به نوعی شاد شود اما این شادی لحظه‌ای بوده و فرد دارای نشاط نیست.

کنسرت‌های فاقد اصالت جایی در پازل نشاط اجتماعی ندارد

ارتباط نشاط اجتماعی با موسیقی و برگزاری کنسرت‌ها چیست؟

سرکانی: از بدو خلقت بشر بزرگ‌ترین موسیقیدان باربد نام داشته که در عهد ساسانی زندگی می‌کرده است و این داستان و گرایش به موسیقی ادامه می یابد. حتی در زمان اسلام هم تجمعاتی برای اجرای موسیقی و شادی وجود داشته است و همین روند ادامه پیدا می‌کند تا امروز به ما می‌رسد. آنچه مسلم است نفس موسیقی و کنسرت بد نیست بلکه نوع اجرا مهم است. حتی در نحوه قرائت قرآن نیز ما با انواع مختلف اجرا مواجه هستیم. در ترتیل، تحزین، تحقیق، ترقیص محتوا یکسان است اما نوع اجرا متفاوت است.

با این همه این حرف غلط است که بگوییم چون اجرای کنسرت شادی‌آفرین است پس اگر اجرا نشود جامعه ، جامعه‌ای شاد نیست. محتوای کنسرت و نحوه اجرا بسیار مهم است.

اگر هدف ما ایجاد نشاط اجتماعی با کنسرت است باید تعریف خود را از کنسرت تغییر دهیم. در واقع با این هدف باید کنسرت‌ها به یک فضای شاد سالم و عمومی تبدیل شود  و در اماکن عمومی بدون دریافت هیچ هزینه‌ای و برای همه مردم و همه اقشار و با محتوای مناسب  برگزار شود تا بتواند نشاط را به همراه داشته باشد.

نافع: آیا این گفته که از افراد مختلف شنیده می‌شود و می‌گویند مردم ایران جزء افسرده‌ترین افراد دنیا هستند ریشه علمی دارد یا خیر؟

سرکانی: بله این گفته صحیح است. موسسه دانفلس در فنلاند سالانه بر اساس ملاک‌های خاصی در سراسر دنیا میزان شادی و افسردگی جوامع را می‌سنجند و متاسفانه طبق این آمار کشور ما به دلیل مشکلات بسیاری که در زندگی مردم وجود دارد به سمت افسردگی پیش می رود که بخش عمده این مشکلات در جامعه امروز مربوط به مشکلات معیشتی است.

نافع: با توجه به اینکه منشأ افسردگی در شرایط کنونی مشکلات معیشتی و اشتغال و ازدواج جوانان است آیا برگزاری کنسرتها می‌تواند در ایجاد نشاط اجتماعی مؤثر باشد؟

مرادعلیان: موسیقی از نظر روانشناسی بر روی مغز تأثیر می‌گذارد و می‌تواند ضربان قلب و گردش خون را بهبود ببخشد و باعث شادی شود. انواع مختلف موسیقی در این زمینه تأثیرات متفاوتی دارند. درست است که موسیقی آرام‌بخش هیچ شور و نشاطی ایجاد نمی کند اما در دراز مدت می‌تواند افسردگی را کم کند. اما موسیقی پاپ که اکثرا مورد نظر جوانان و برگزارکنندگان کنسرت است اثر لحظه‌ای بر فرد دارد و نمی‌تواند موجب نشاط اجتماعی شود.

سرکانی: وقتی قرآن تاکید بر جمع و جماعت دارد، قطعا فضاهای شادی‌آفرین هم باید با جمع و جماعت همراه باشد. گوش دادن به موسیقی به صورت انفرادی نمی‌تواند شور و هیجانات را در فرد ایجاد کند اما وقتی موسیقی جمعی شد می‌تواند شورآفرین باشد. البته محتوای این موسیقی بسیار مهم است و همانطور که پیش‌تر گفتم باید از فضاهای عمومی جامعه برای برگزاری برنامه‌های اصیل بومی-ایرانی استفاده کرد.

قشر فقیر و حاشیه‌نشین که توانایی خرید بلیط کنسرت ندارند بیشتر نیازمند نشاط هستند

نافع: در جامعه بیشتر کدام گروه و طبقه اجتماعی نیازمند نشاط اجتماعی هستند؟

سرکانی: نشاط اجتماعی برای همه اقشار جامعه به ویژه قشر ضعیف و حاشیه نشین جامعه نیاز است و صرف برگزاری کنسرت در یک تالار  شهر با بلیط‌هایی که پرداختن بهای آن برای قشر پردرد و ضعیف جامعه ممکن نیست نشاط اجتماعی به وجود نمی‌آورد.  اگر واقعا هدف ایجاد نشاط اجتماعی است باید از فضاهای عمومی جامعه مثل پارک‌ها استفاده کنند و برنامه‌های پرمحتوا و اصیل برای عموم مردم برگزار شود.

مرادعلیان: وقتی تبلیغات تلوزیونی فقط رفاه و آسایش را به مردم نشان می‌دهند و افراد توانایی رسیدن به این سطح از رفاه را ندارند دچار سرخوردگی و افسردگی می‌شوند. حتی غذاهایی که در تلویزیون نشان داده می‌شود فقط برای قشر مرفه قابل دسترس است و برای قشر ضعیف که این امکان وجود ندارد و این به صورت افسردگی در فرد بروز می‌کند. کنسرت و امکانات رفاهی هم اگر برای همه اقشار قابل دسترس نباشد نمی‌تواند به حل مشکل افسردگی و ایجاد نشاط اجتماعی کمک کند.

نافع: برای بالابردن نشاط اجتماعی در شهر همدان به چه زیرساخت‌هایی نیاز داریم و اولویت‌های این کار کدام است؟

سرکانی: اولین کار این است که اماکن عمومی مانند مدارس، حسینیه‌ها، پارک‌ها و مساجد آزاد شوند و برنامه‌های شاد و عمومی در این اماکن اجرا شود. مثلا در محله مجید آباد شهر همدان مدرسه بزرگی وجود دارد که می‌توان از این مدرسه و امثال آن در مناطق دیگر برای برگزاری برنامه‌ها و کنسرت‌های عمومی و پرمحتوا استفاده کنیم.

دومین کار این است که به مداحان، خوانندگان و نوازندگان بومی و اصیل بها بدهیم و از ظرفیت‌های بومی برای ایجاد فضای شاد شهری استفاده کنیم و محتوای مناسب را در اختیار این افراد قرار دهیم تا برنامه‌ها هم سو و مورد تایید باشد. نباید منتظر مناسبت خاصی برای برگزاری شادی و کنسرت باشیم بلکه می‌توانیم در سراسر شهر بدون مناسبت و هر هفته در یک محله یا مدرسه جشن و کنسرت برگزار کنیم. یکی از مسائلی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که مراسم شادی را گسترش دهیم. متاسفانه فرهنگ امروز جامعه ما به سمتی می‌رود که به مراسم عزاداری و غم بیش از مراسم شادی بها می‌دهیم و مثلا برای فوت یک نفر تا 40 روز با برگزاری مراسم مختلف عزاداری می‌کنیم اما این سنت در جشن‌ها، شادی‌ها و عروسی‌ها اجرا نمی‌شود.

مرادعلیان: باید در برگزاری مراسم شاد ساده زیستی را نهادینه کنیم. باید مردم به سمت ساده‌زیستی بروند تا شادی به جامعه برگردد. در همه تجمعات و اجتماعات که قرار است به صورت عمومی برای  شادی و ایجاد نشاط  برگزار شود هرکس مسئول پذیرایی خودش باشد و اجراکنندگان هزینه نگیرند و یا هزینه‌ها هنگفت نباشد.

نافع: از نظر روانشناسی برای بازگرداندن حداقل نشاط به جامعه چه باید کرد؟

مرادعلیان: باید برای بازگرداندن نشاط به جامعه کار را از مدارس آغاز کنیم. مدارس می‌توانند  فضای شادی را برای دانش‌آموزان ایجاد کنند و این فضا را به خانواده‌ها منتقل کنند. همچنین باید با آموزش خانواده‌ها از منظر جامعه شناسی به دوام و ثبات این شادی‌ها بپردازیم.

نافع،: بازی‌های کودکانه چه تاثیری در نشاط اجتماعی دارد؟

مرادعلیان: در روانشناسی معتقدند که کودک دانشمند امروز فرد مضطرب فردا است. نباید کودکان را دانشمند بار بیاوریم. لوازم الکترونیکی و امکانات برای کودکان، شادی و نشاط به ارمغان نمی‌آورد. کودکان به جای اینکه نیازمند آموزش‌های شدید و دقیق علمی باشند نیازمند بازی و مهارت‌آموزی در حین بازی هستند.

نافع: غرق شدن در بازی‌های رایانه‌ای چه تاثیری بر نشاط کودکان و نشاط اجتماعی جامعه آینده ما خواهد داشت؟

سرکانی: ردز هانتر یک جامعه شناس انگلیسی است و معتقد است اگر می‌خواهید فرهنگ جامعه خود را بسازید بازی‌های محلی آن جامعه را افزایش دهید. در حالیکه کودکان امروز ما غرق در بازی‌های رایانه‌ای هستند و به سمت از خودبیگانگی می‌روند.

قطعا تکنولوژی و بازیهای کامپیوتری که جای بازی‌ها و شادی‌های کودکانه را گرفته‌اند در بزرگسالی فرد را دچار افسردگی خواهند کرد و به مرور بر روی مغز تاثیر می‌گذارد.

سخن آخر

در نتیجه می توانیم بگوییم که ایجاد نشاط اجتماعی مانند هر  پدپده دیگری نیازمند یک زیرساخت و مدیریت است. آموزش سبک زندگی و مهارت به افراد از همان سنین کودکی، وجود ثبات اقتصادی در جامعه، مهار احساسات منفی و خشم، وجود تفریحات سالم و گذراندن اوقات فراغت با شیوه و راهکارهایی متناسب با عرف و شرع جامعه، وضعیت اشتغال و مسکن مناسب در سطح جامعه، ارتقا فرهنگ عمومی مردم، عدالت اجتماعی و... همه این عوامل در کنار هم می‌توانند تکه‌هایی از پازلی به نام نشاط اجتماعی باشند و برگزاری کنسرت‌هایی آن هم بدون محتوا و اصالت نمی‌تواند جای هیچ یک از این تکه‌های پازل را پر کند.

سمیه نوش‌آبادی

منبع: نافع

 انتهای پیام /