نسیم السادات محبوبی‌شریعت‌پناهی

زن و رسانه
نویسنده: زهرا پیرجلیلی
انتشارات جامعه‌شناسان؛ 1394

پیرجلیلی در کتاب «زن و رسانه» با توجه به این‌که در کشور ما حضور زنان در عرصه فعالیت‌های اجتماعی اصلی پذیرفته شده است، بر آن است تا ابعاد حقوقی و فقهی حضور زن را در رسانه که یکی از مهم‌ترین وسایل تأثیرگذاری در اجتماع است، بررسی کند؛ تا هرچه بیشتر و بهتر عرصه حضور صحیح زنان در تعیین سرنوشت جامعه فراهم شود. 

او یادآور می‌‌‌شود که استفاده از کتب تفسیری و فقهی علما و فقها و هم‌چنین استفاده از مقالات گوناگون فقهی کمک خوبی به روشن‌شدن موضوع مورد پژوهش‌اش کرده است. (ص 11)
نویسنده درباره منبع‌شناسی این موضوع معتقد است که در زمینه مورد پژوهش، به‌طور کلی منابع بسیاری اعم از کتاب،‌ مقاله و... موجود است، ولیکن آن چیزی که برای روند پژوهش ایجاد مانع می‌کند، دو مقوله است: مقوله اول، تک‌بعدی بودن این منابع؛ بدین‌معنا که هر یک از کتبی که به موضوع مورد نظر ارتباط داشت، ‌قسمتی از عنوان کتاب را پوشش می‌‌داد. برای مثال منابعی فقهی که درباره پوشش زن وجود داشت، ‌صرفاً به پوشش زن به‌نحو کلی می‌‌پرداخت و مسئله پوشش زن را در رسانه بیان نمی‌کرد. هم‌چنین، در زمینه رسانه، کتاب‌‌های موجود بیشتر به موضوع رسانه از دید جامعه‌شناسی فرهنگی و یا تخصصی در زمینه مطالعات ارتباطاتی پرداخته است و کمتر موردی را می‌توان یافت که به موضوعات رسانه و زنان در زمینه فقهی پرداخته باشد.
هم‌چنین مقوله دوم، مربوط به قسمت حقوقی پژوهش حاضر است. در زمینه‌‌های حقوقی موردی پیدا نشد که به ابعاد و چارچوب‌های حقوقی «حضور» زن و تکالیف «حقوقی» او به‌طور خاص در رسانه پرداخته باشد. به همین علت مؤلف مجبور شده است در مقوله «اشتغال» زن از لحاظ حقوقی بیشتر کنکاش کند تا بلکه با روشن‌ترشدن موضوع در این زمینه، بتواند‌ ارتباط مفهومی بین «اشتغال» به‌نحو کلی، و «حضور» زن در رسانه به لحاظ حقوقی، ایجاد کند. (ص 12)

نویسنده در بحث تبیین ضرورت این پژوهش بر این نکته تأکید می‌کند: «ضرورت پژوهش نیاز به دو مقدمه مختصر دارد که در این‌جا به آن می‌پردازیم. مطلب اول این‌که در سده اخیر،‌ ارتباطات الکترونیکی رشد بسیاری پیدا کرده و این گسترش روز‌به‌روز نیز ادامه دارد. استفاده از این ارتباطات امروزه به یک نیاز انکارناپذیر تبدیل شده است؛ به‌نحوی‌که دیگر به‌سختی می‌ توان شخصی را پیدا کرد که قادر به برطرف‌کردن همه نیازهای خود بدون استفاده از این ارتباطات باشد. این گسترش رسانه در کشور ما نیز با توجه به روند رو‌به‌رشدی که در این زمینه وجود دارد،‌ بیش از پیش اهمیت می‌یابد. بدون شک وسایل ارتباط الکترونیکی جزیی لاینفک از جامعه امروزی ما محسوب می‌شود. تبیین مشخصات،‌ چارچوب‌‌ها و بایدها و نبایدهای این قسمت از جامعه به تنهایی ضرورت فراوانی دارد.» (ص 13)

«مطلب دوم این‌که در کشور ما، به‌طور کلی نگاه به حضور زنان در جامعه، یک طیف را شامل می‌شود؛ از تفکرات به‌شدت فمینیستی که خواهان شباهت بدون مرز حقوق و مسئولیت‌ها بین زن و مرد است، تا تفکرات واپس‌‌گرایانه که زنان را جز در کنج خانه نمی‌پذیرند. در این‌باره پیداکردن نظر متناسب با جامعه رو به پیشرفت امروزی ما، ضرورت فراوانی دارد.‌ دو مقدمه فوق در پدیده «رسانه» با یکدیگر تلاقی پیدا می‌کنند و ضرورت‌های مذکور در این مقوله به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد؛ ازاین‌رو، تبیین چارچوب‌های فقهی و حقوقی حضور زن در رسانه، موضوعی است که با موارد مذکور، پرداختن به آن ضرورت می‌یابد.» (همان)

کتاب حاضر در دو بخش و شش فصل با عناوین مفاهیم، بررسی اشتغال زن، بایدها و نبایدهای فقهی، بایدها و نبایدهای اجتماعی، بایدها و نبایدهای اخلاقی و زن و رسانه از منظر تدوین شده است.
پیرجلیلی در بخش اول به بررسی مفاهیم و مبانی نظری پژوهش خود در قالب دو فصل با عناوین «مفاهیم» و «بررسی اشتغال زن» پرداخته است. در بخش دوم کتاب تحت عنوان«بایدها و نبایدهای حضور دیداری و شنیداری زن در رسانه» در سه فصل مجزا به بررسی بایدها ونبایدهای فقهی، اجتماعی و اخلاقی این حضور پرداخته و در نهایت در فصل آخر «زن و رسانه از منظر» را مورد بررسی قرار داده است. 

کتاب «زن و رسانه» نوشته زهرا پیرجلیلی در دویست نسخه به قیمت 13 هزار تومان توسط انتشارات جامعه‌شناسان در سال 1394 منتشر شده است.
*دانشجوی دکتری مطالعات زنان