شبنم ها در یادداشتی نوشت، اسلام با توجه به ساختار وجودي و فطري انسان، مهم ترين تضمين کننده شخصيت زن را حفظ پوشش و حجاب مي داند. در پرتو رعایت حجاب و التزام به عفاف است که شخصیت انسانی زن حفظ و زمینه‌های رشد و تکامل زن و مرد در ابعاد مختلف فراهم می‌شود.

از این رو، بی حجابی و پوشش نامناسب و غیر متناسب همواره یکی از دغدغه های جوامع و فرهنگ های مختلف به ویژه در جوامع اسلامی بوده است؛ نظام ارزشی هر جامعه با پوشش و وضعیت عفاف در آن ارتباط تنگاتنگی دارد. در سال های اخیر شاهدیم که حجاب در برخی جوامع اسلامی، به عنوان یک عنصر ارزشی دچار تغییر شده و همگام با این فرآیند،  نوع پوشش نیز از سمت حجاب اسلامی به بد حجابی و بی حجابی کشانده می شود. از آن جا که امر پوشش و لباس در ابتدا تابع فرهنگ افراد و سپس سلیقه های شخصی است، می توان تغییر پوشش و کمرنگ شدن حجاب اسلامی را در برخی جوامع به معنای تغییر فرهنگ ها و ارزش ها دانست.

امروزه در میان عواملی که جوامع انسانی را به تغییر ارزش ها و فرهنگ ها می کشاند، رسانه ها مهم ترین و تأثیرگذارترین عامل هستند. رسانه‌ها در دوران کنونی بخشی جدایی ناپذیر از زندگی مردم شده‌اند. مردم در طول شبانه روز از محتواهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آموزشی و سرگرمی رسانه‌ها استفاده می‌کنند. نسل کنونی جامعه از ابتدای حیاتش با رسانه‌ها بزرگ می‌شود و در دنیای اطلاعاتی و ارتباطی امروز، این نسل، بخش عظیم فرهنگ، ارزش‌ها و هنجارهای جامعه ی خود و دیگر جوامع را از رسانه‌ها دریافت می‌کند. رسانه ها نقش تاثیرگذاری بر تمامی اعضای جامعه و به ویژه نسل های کنونی در ترویج یا تضعیف فرهنگ حجاب و عفاف دارند.

با توجه به آنکه رسانه های غربی تمام سعی و تلاش خود را برای تضعیف فرهنگ حجاب با ساخت برنامه های مختلف می کنند. رسانه های داخلی باید راهکارهایی در جهت مقابله با آن ها و ترویج حجاب و عفاف در جامعه بدهند و نباید به تبلیغات فرهنگی دشمنان بیشتر دامن بزنند. با در نظر گرفتن عملکردهای مثبت تلویزیون، به جرأت می توان اذعان کرد که این رسانه به دلیل برخی ضعف ها و آسیب های اساسی در برنامه سازی، تا حدودی نیز باعث کمرنگ شدن فرهنگ حجاب و عفاف در جامعه امروز شده است. گویی برنامه ریزی دقیق و درستی برای این امر مهم در سیما وجود ندارد.

برخی آسیب های عمده رسانه های دیداری را برای فرهنگ سازی در مورد حجاب به شرح ذیل می باشند:

- عدم  نظارت صحیح بر تولید

در رسانه های داخلی نظارت را به عنوان گامی پس از تولید و پیش از ارزیابی تعریف کرده‌اند. که با توجه به پرهزینه و مشقت  بار بودن برنامه‌های تلویزیونی امکان بازتولید مجدد نیست. لذا یا باید چشم‌پوشی کرد یا به سانسور دست زد.

- عدم تبیین صحیح فرهنگ ناب اسلامی و توجه نکردن مسئولان فرهنگی و تبلیغی به ترویج فرهنگ عفاف

از اشکال های مهم سیما در زمینه حجاب، ضعف برنامه ریزی دقیق و هماهنگ و نداشتن اهتمام جدّی در راه ترویج فرهنگ عفاف و پوشش اسلامی است. وقتی صرفاً محور مباحث حجاب باشد و نه عفاف، آنچه از آموزش ها و برنامه های تبلیغی رسانه حاصل می شود، آن چیزی نیست که قلب و ذهن را تحت تأثیر قرار دهد.

متاسفانه در برخی برنامه های تلویزیونی دیده می شود که به رغم رعایت حجاب ظاهری، بازیگر زن، روسری، مقنعه یا چادر به سر دارد و به ظاهر گمان می شود که معیارهای دینی عفاف و حجاب رعایت شده است، روابط غیرمتعارف و غیر شرعی با نامحرمان دارند. این تصاویر به آن معناست که هنوز از حجاب و رابطه ناگسستنی آن با عفاف در برنامه های سیما و خطوط کلی آن، تبیین درستی نشده است.

- نبود ضمانت اجرایی برای سیاست های کلان

رهبرمعظم انقلاب و مدیران ارشد سازمان ها، در زمینه حجاب و عفاف، هدف ها، اصول و سیاست های مناسبی تعیین کرده اند. با این حال، این اصول و سیاستها کمتر ضمانت اجرایی داشته اند و در واقع، جذاب ترین و پرمخاطب ترین محصولات سازمان، بیشتر براساس طرح ها و ایده های سلیقه ای و شخصی برنامه سازان تهیه شده اند. به بیان دیگر، سیاست های سیما در زمینه حجاب و عفاف مشخص است، ولی به بخش تولید برنامه ها راه نمی یابد و این، نشان دهنده نبود وحدت و انسجام لازم در بخش سیاست گذاری های کلی با بخش تهیه و تولید برنامه هاست .

-ارائه مفاهیم و جلوه های نامناسب از حجاب

طبق ارزیابی به عمل آمده از ابتدای سال 1380 تا پایان سال 1383 در سریال های تلویزیونی در 56 سریال، پوشش چادر، تحقیر یا تضعیف شده است؛ بدین شکل که پوشش چادر اختصاص به زنان فقیر، بی سواد، مستخدمه، سالخورده و زنان درمانده مانند زنان بیوه و همسر مردان معتاد نشان داده شده یا از آن به عنوان پوششی برای حضور در قبرستان، مجالس عزا، زندان و غیره استفاده شده است.

- عادی سازی روابط دختر و پسر در اجتماع

نکته منفی دیگر رسانه در مورد حجاب و عفاف، نادیده انگاشتن حریم و مرزهای روابط دختر و پسر در روابط اجتماعی است.

-استفاده ابزاری از جذابیت جنسی زنان در برخی مجموعه های نمایشی

برنامه سازان به پیروی از فیلم سازان خارجی، برای جذب مخاطبان، از این اهرم استفاده کردند و زنان زیبا با آرایش های تند و غلیظ را به عنوان مهم ترین عامل جذابیت در فیلم ها و  سریال ها به کار گرفتند.

-کمیت گرایی در رسانه ها و رقابت در شبکه های تلویزیونی

به دلیل گسترش شبکه‌های صدا و سیما، و افزایش تولید برنامه، ارزیابی بخش‌های مختلف به میزان زیادی بر اساس کمیت‌ برنامه‌های تولید شده است.

راهکارها و پیشنهادات

-تعریف و تعیین محدوده حجاب و عفاف برای برنامه سازان

برنامه ساز باید بداند تعریف حجاب چیست؟ شالوده های حجاب و عفاف کدامند؟حد نگاه کردن به نامحرم تا کجاست؟اختلاط و مراوده و مکالمه زن و مرد تا چه اندازه و تحت چه شرایطی جایز است؟در واقع منفک کردن بحث حجاب از عفاف،خطاست.حجاب یک آموزه دینی است که جزئی از کلیت برنامه عفاف دین است.

-برگزاری نشست و گردهمایی برای دست اندرکاران تولید، جهت چگونگی گسترش حجاب و عفاف در برنامه های تولیدی

در این نشست ها به بیان احکام شرعی حجاب همراه با مستندات قرآنی و روایی  و تبیین برخی از آیات سوره نور و دیگر آیات و احادیث مربوط به پوشش مناسب برای قشرهای جوان و فرهیخته و بیان فلسفه  ثمرات فردی و اجتماعی حجاب و عفاف و آثار سوء و مضرات بدحجابی یا بی حجابی در زمینه فردی، خانوادگی، اجتماعی بپردازند.

-برجسته سازی الگوی حجاب

الگوسازي و ايجاد گرايشات عميق و پايدار نسبت به امر حجاب و عفاف از طريق معرفي سيره عملي معصومين(ع)، بزرگان علمي و ادبي و فرهنگي، منطبق با مقتضيات زمان و مكان و شرايط سني جوانان.

سخن پایانی...

امید است صدا و سیمای ایران با کمک گرفتن از افراد متخصص در زمینه حجاب و عفاف و ارائه راهکارهای عملی متناسب با فرهنگ حجاب و عفاف بتواند به ترویج فرهنگ حجاب و عفاف کمک قابل توجهی کند.

انتهای پیام/ج