به گزارش شبنم ها به نقل از  تیار؛ انسان موجودي متفكر در چرخه ي هستي است كه در نظام فكري متناسب با اهداف آفرينش و جهان بيني خود را دارد و رفتارها  و ديدگاه هاي او برگرفته از نوع نگرش اوست. جامعه انساني نيز شكل گرفته از انسان هاي هدفمند است كه در سايه ي باورها و دانسته ها ي خويش گام هايي جهت رسيدن به هدف و مطلوب خود بر مي دارند. نگرش چه مثبت باشد چه منفي، هدايت گر منش و روش انسان است. در نتيجه افرادي كه نگرش هاي الحادي و غير الهي هستند، براساس نگرش خود،در پرتگاه گمراهي سقوط خواهند كرد.

قانونگذاري الهي جهت ايجاد جامعه سالم انساني و هماهنگي با نظام هستي ، شاخصه هايي را براي رفتارها و روحيات بشربيان كرده، آنها را به سوي مولفه ها دعوت مي كند. حيا،پاكدامي،حفظ حدود و حريم ها و ديگر رفتارهاي تعريف شده انساني از جمله شاخصه ها هستند كه در نوشتار حاضر به بيان آنها مي پردازيم.

شايد بتوان گفت سخن عمده اي كه در مقاله حاضر در ارتباط با عفاف و پاكدامني گفته مي شود، ،تبيين و تفسير روابط بين لايه هاي پيدا و ناپيداي عفاف است و اين نوآوري در ارائه طرح ‹هرم عفاف› است كه برگرفته از روايات معصومان (ع) نيز تجذربيات عيني و ملموس نگارنده مي باشد.

مفهوم شناسي اصطلاحات

در روند تحقيق و پژوهش، به اصطلاحات و واژگان كليدي بر مي خوريم كه درك و دريافت مفهوم آنها به صورت عملياتي، راهگشاي ما در فهم عميق تر مسئله خواهد بود. اصطلاحات كليدي در اين نوشتار عبارتند از:

عفت‹ عفاف›:

حالتي نفساني(دروني) است كه از چهرگي شهوت برافراد جلوگيري مي كند. راغب اصفهاني مي نويسد:

«العفه حصول حاله للنفس تمنعهاعن غلبه الشوه.»

اين واژه در قرآن كريم به معناي عفت و خود نگهداري آمده است:«وان يستعففن خير لهن»2 و يا «الذين لا يجدون نكاحا.....»

خود نگهداري هم در مورد نمود هاي شهواني است مانند آنچه در ايات مذكور آمده< هم در مورد مال حرام يا شبه ناك مانند :

« و من كان غنيا فليستعف ؛ آن كس كه توانگر است از خوردن مال يتيمي كه تحت سرپرستی اوست خود داري ورزد.»

براي عفت معاني ديگري مانند«ترك شهوت و پاكي خوي و جسم» و «نگاه داشت از ارتكاب حرام و درخواستاز مردم»، ذكر شده است كه به نوعي هم معناي قناعت در آن نهفته است و هم معناي تقوا و خودنگداري. از مجموع مطالب پيش گفته مي توان دريافت كه عفاف،نوعي حالت دروني است كه انسان را از گناه باز مي دارد و سكاندار هدايت رفتارهاي بيروني است. حجاب،پاكي نگاه و خيال و تفكر و... از مصاديق بيروني و نماد عفاف هستند.

از تعريف راغب اصفهاني چند نكته مهم دريافت مي شود:

1- عفاف اكتسابي است و اين مطلب از «حصول حالت» فهميده مي شود،يعني تحصيلي (اكتسابي)است،نه ذاتي كت در اين وصف با حيا مشترك است.

2- نوعي باز داندگي ونگاهداشت در آن نسبت به تمام انواع شهوات وجود دارد و در اين تعريف «غلبه شهوت»مطرح است كه ظاهراً چيرگي آن برعقل منظور است.

3- عفاف حالتي است كه به «نفس»آدمي برمي گردد،پس نر و ماده در آن راه ندارد( چون نفس فراتر از جنسيت است) و اختصاص به زنان ندارد. صفت و حالت عفاف بايد در وجود مرد و زن نهادينه شود.

حيا

حيا ملكه اي است كه انسان را از گناه و ارتكاب حرام دور مي كند. حيا نيز از امور اكتسابي است زيرا با انجام معاصي، فرد از حيا جدا مي شودملكه صفتي است كه در نفس راسخ و استوار شده و يا استعدادي است كه در پرتو آن مي توان كاري را با مهارت و ذوق انجام داد مانند استعداد رياضيات. بنابراين ملكه حيا در نفس انسان راسخ مي شود و در پي آن مهارت زيست پاك و دور از گناه به وجود مي آيد. در روايات،حيا از فرشته هاي خدا مطرح شده است.

حريم

حريم به معناي چيزي است كه تماس با آن حرام بوده و به آن نزديك نمي شوند. « الحريم: الذي حرم مسه فلا يدني منه»

عفاف، نيرويي با نمود بيروني

در بخش مفهوم شناسي به اختصار در مورد مفهوم عفاف بحث شد اما در اين بخش به گونه گسترده و كامل ،عفاف را از ديدگاه روايات بررسي مي كنيم.

گفته شد كه عفاف را از ديدگاه روايات بررسي مي كنيم.

گفته شد كه عفاف به دست آوردن حالتي نفساني است كه از غلبه شهوت بر ( عقل) انسان ها جلوگيري مي كند.

اين صفت از آنجا كه وصف عارض بر نفس است، براي نوع انسان مطرح مي شود، نه فقط براي جنس خاصي مثل زنان.

در روايات بين انسان هاي عاقل و عفيف ، رابطه مستقيمي ذكر شده است؛ حضرت علي (ع) مي فرمايد« من العقل عفو» رابطه عقل و عفاف را از اين نكته نيز مي توان دريافت كه عفت نوعي اعتدال در امور است و عقل نيز اين معنا در خود دارد. علماي اخلاق در تعريف عفت مي نويسند: « العفة هو انقياد قوه الشهوه للعقل في الاقدام علي ما يأمرها به من الماكل و المنكح و...»

عفت عبارت است از پيروي و تبعيت قوه شهوت از عقل بر انجام اموري كه به شهوت برمي گردد از جمله در خوردن و زناشويي و...

اصول و پايه هاي عفاف و حجاب

شناسايي ماهيت هر پديده اي ( با توجه به اصول و پايه هاي آن) در ژرفنگري موثر است. هر فرايندي داراي اصولي و مباني اي است كه موجب استواري آن در برابر تند باد شبه ها و يورش ها مي شودو عفاف از اين فرآيند مستثنا نيست.

ويژگي هاي « هرم عفاف»

پس از تبيين« هرم عفاف» و آشنايي با اجزا و سطوح آن از نقطه ي بالاتري به اين هرم مي نگريم تا روابط اجزاي آن را بهتر دريابيم و با نگاهي بيرون از محدوده ي آن، طرح را بررسي مي كنيم. ويژگي هاي اين طرح عبارتند از:

الف) ارتباط بين اجزا و سطوح در اين هرم متوالي است نه متوازي. يعني هر سطح – از پايين به بالا – پيش نياز و مقدمه ايجاد سطح بعدي است. همين نكته در عمل موجب دشواري بستر سازي فرهنگي  در اين زمينه شده است، زيرا زمان بر شده و به برنامه ريزي دقيق و گشترده تري نياز دارد.

به عبارتي جهت ايجاد فرهنگ حجاب و پوشش صحيح در جامعه بايد ابتدا فرهنگ حيا را ايجاد نمود، سپس براي عفاف برنامه ريزي كرد، در پي آن جهت حفظ حريم ها و جداسازي حوامع مختلط تلاش كرد، بعد كه فرهنگ قناعت به عنوان نزديك ترين مرحله به  حجاب ايجاد شد، به تبيين اصل حجاب و آثار آن و ضرورت اين حكم در شريعت مقدس اسلام پرداخت.

ب) اجزاي اين سطوح هر چه به راس و قله هرم نزديكتر مي شوند ، عيني تر و ملموس تر ميگردند به عبارت ديگر حيا امري كاملا دروني است كه نماد ها و تظاهرات بيروني شناخته ميشود و مستقيما قابل تشخيص نيست . شايد به همين جهت در قران كريم حيا دختران شعيب را در شيوه راه رفتن آنها ترسيم مي كند و مي فرمايد : ‹‹فجائته احدا هما تمشي علي استحيا ء : پس يكي از آن دو دختر نزد موسي آمد در حالي كه با حيا راه مي رفت و به آزرم ( حيا) گام بر مي داشت ... ››عفاف نيز حالتي نفساني است در رفتارهاي افراد تا اينكه به حجاب مي رسيم كه ظهور و بروز كامل و تمام حالت هاي پيشين در اين مرحله است .

پ) هر چه به قله هرم ميرسيم ميزان زمان لازم جهت فرهنگ سازي كمتر خواهد بود اگر ريشه اي و علمي كار شود و جامعه عفيف و با حيا تربيت شوند  ، براي با حجا ب كردن به زمان زيادي نياز مند نخواهيم بود . بنا براين فرهنگ سازي در زمينه حيا زمان طولاني تري نسبت به ايجاد فرهنگ عفاف مي برد .  فرهنگ عفاف نيز نسبت به نهادينه سازي حالت صيانت در افراد به زمان بيشتر نياز دارد . و قناعت پس از ايجاد فرهنگ سه مرحله اول زمان كمتري خواهد برد و فاصله زماني قناعت و حجاب بسيار محدود تر خواهد بود .

حجاب

قناعت ( حفظ حدود )

صيانت ( پاسداشت حريم )

عفاف ( حالت نفساني مانع از چيرگي شهوت )

حيا ( ملكه دروني جهت دوري از گناه )

ت) از انجا كه اجزاي اين طرح ارتباط نزديك  و غير قابل انكاري با يكديگر دارند جهت اجراي آن مي توان از ابزار آموزشي ، پرورشي و كمك آموزشي مشترك بهره برد و از هزينه هاي اضافي جلو گيري كرد در واقع مي توان گفت با تنظيم و تدوين جزوه ها و كتابها ي جاذب در زيمنه حيا بخشي از مرحله ايجاد فرهنگ عفاف را سپري كرد .

راهكارهاي گسترش حيا، عفاف و حجاب در جامعه :

1-    آگاهي بخشي به شيوه هاي جذاب ومتناسب با ادبيات نسل جوان

2-    ارتقاي سطح اخلاق ومعنويات در جامعه با استفاده از ابزار تشويقي و توسعه فرهنگ كتاب خواني در زمينه اخلاقي و معنويت

3-    مبارزه با مظاهر فساد و بي حرمتي و توجه به ورودي هاي فرهنگي از طريق ماهواره – اينترنت و...

4-    جايگزين كردن برنامه هايي كه متناسب با فرهنگي غني ديني و ملي بوده و در عين حال از جذابيت كافي بر خوردار باشد .

5-    توجه ويژه به دانش آموزان دبستاني و راهنمايي و آموزش كار آمد و اصولي مفاهيم معنوي .

6-    استفاده از رسانه ملي به عنوان زبان دين و نفوذ باورها ي ديني و مفاهيمي چون حيا – عفاف و ... در مجموعه هاي داستاني و فيلم هاي سينمايي

7-    ارائه الگوهاي مناسب حجاب ا توجه به اوضاع زماني و موفقيت هاي اجتماعي افراد ( قالب سازي و شكل دهي ، همخوان با محيط ).

سخن آخر:

ماحصل و آنچه از اين مجموعه به دست مي آيد اين است كه انسان ، موجودي متفكر در نظام هستي است نه يك موجود بي اختيار كه جامعه و محيط و خواسته هاي نفساني به هر سو كه مي خواهند او را بكشند و البته اين نظام فكري متناسب با اهداف آفرينش او نيز بوده و تمام توانايي هاي و ويژگيهايش در راستاي همين خصوصيات طبيعي و فطري اوست .

اما بحث عفاف و حقيقت آن در زندگي انسان خصوصا" زن ، چيزي است كه هر دل بيداري به آن اذعان خواهد كرد كه عفاف چيزي بيرون از وجود انسان و تحميل شده به او نيست كه بتوان آنرا تغيير داد يا حذف كرد از طرفي لزوم ارتباطات انساني بويژه در گستره ي روابط دو جنس مخالف اعم از محرم و غير محرم ضرورت وجود  امنيت رواني فردي و اجتماعي و ايجاد جامعهاي سالم در سايه بهداشت رواني ضرورت احياي اين نياز فطري بشر را بيشتر نمودار ميكند.

پس در وحله اول  بايد به حقيقت و ماهيت عفاف رسيد و ضرورت وجود آن را دريافت تا ثمرات آن همچون ، حيا و حجاب و حفظ حريمها را نظاره گر بود .

انسان موجودي ذاتا" اجتماعي است كه به تنهايي قادر به ادامه حيات نخواهد بود ، اما بايد ديد اين ادامه حيات در جامعه بايد به چه نحوي صورت بگيرد ايا براي رسيدن به عفاف و حفظ حريم هاي و رعايت حجاب ، زن را در هفت توي توي خانه ها پنهان ساخت يا اينكه براي رسيدن به تكامل و رشد اجتماعي و پيودن ميسر رشد و ترقي او را در جامعه رها ساخت  بي هيچ قيد بند دروني و بيروني .

اما اين دو هيچ يك چاره كار و راه مناسب نيست در تاريخ اسلام هم ، ماكم سراغ نداريم زناني كه ، با حفظ اين حريم ها و پايبندي  به حرمت ها كارهاي بزرگي را به انجام رسانده اند كه مردان بزرگ مادراني بزرگ داشته اند و يا حضرت زهرا را هم داريم كه مجالس درس و بحث حديث داشتند و يا مگر در واقعه كربلا نبود كه صداي آهنين علي (ع) از گلوي زخمي زينب (س ) بيرون مي آمد و بر فرق ستن فرو مي ريخت مگر اين بزرگواران از اهل بيت پيامبر ( ص) نبودند مگر عصمت و عفت ايشان شهره آفاق نبود حضرت علي (ع) فرمودند كه حيا پسنديده است و براي زنان پسنديده تر و پيامبر (ص) فرمودند : خداوند افراد با حيا عفيف را دوست دارد . سخن ما اين است كه زن هم بايد در جامعه باشد اما نبايد تصور كرد كه حجاب و عفت و حفظ حريم ها مانع پيشرفت و فعاليت هاي اجتماعي او ميشود .

چرا كه حجاب براي زن مصونيت است نه محدوديت مصونيت از نگاههاي شيطاني بيمار دلان عفت سلاح دروني زن است در مبارزه با آنچه در بيرون او را تهديد مي كند و بي هويت مي سازد . عفت زن به مقامي بالاتر از فرشته ها مي رساند و حجاب كه ثمره عفاف است زن را به خود ارزشمندي و استواري شخصيت رسانده و باعث ميشود تا گوهر انساني وجود خويش را پامال هواهاي شيطاني نسازد پس بايد در ريشه هاي فطري اين نياز طبيعي يعني عفاف همراه با داشتن شخصيت و احترام در جامعه و همراه با پيمودن مسير رشد و تكامل است تامل كرد و وجدان خفته انسانهايي را كه در برابر اين نياز طبيعي بشر بويژه زنان جبهه مي گيرند ، بيدار ساخت و فرياد كرد : (( فاين تذهبون ))

انتهاي پيام/